Soạn văn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga giúp học sinh nhanh chóng hiểu được cốt truyện, giá trị nhân văn và hình tượng các nhân vật trong đoạn trích. Đảm bảo đây sẽ là rài liệu súc tích, dễ tiếp cận, hỗ trợ các em trong việc học tập và ôn luyện hiệu quả.
Chuẩn bị
Yêu cầu trang 37, 38 SGK Ngữ văn 9, Tập 1
Tìm hiểu trước đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga, đồng thời đọc thêm tư liệu về danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu và tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên.
Trả lời:
Về tác giả Nguyễn Đình Chiểu:
- Nguyễn Đình Chiểu (1822–1888), thường được gọi là Đồ Chiểu – một nhà nho, nhà thơ yêu nước nổi tiếng của dân tộc.
- Ông sinh tại làng Tân Thới, Gia Định (nay thuộc TP. Hồ Chí Minh); quê cha ở Bồ Điền, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế.
- Năm 21 tuổi (1843), ông đỗ tú tài. Đến năm 1849, ông bị mù khi đang trên đường ra Huế dự thi.
- Một số tác phẩm tiêu biểu: Truyện Lục Vân Tiên, Dương Từ – Hà Mậu, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Chạy giặc, Thơ điếu Trương Định…
Về tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên:
- Tác phẩm được Nguyễn Đình Chiểu sáng tác vào khoảng đầu thập niên 1850, trong thời kỳ đất nước đang có nhiều biến động do ngoại xâm.
- Đây là một truyện thơ Nôm, mang đậm tinh thần đạo lý và nhân văn truyền thống.
- Tác phẩm tồn tại dưới nhiều dị bản khác nhau, có khi chênh lệch đến hàng trăm câu, nhưng bản phổ biến nhất hiện nay gồm 2082 câu thơ.
Vị trí đoạn trích:
- Đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga xuất hiện ở phần đầu truyện, mở ra hành trình hành hiệp trượng nghĩa và thể hiện phẩm chất cao đẹp của nhân vật chính.
Đọc hiểu
Trả lời câu hỏi giữa bài
Câu 1 trang 38 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Ngôn ngữ trong đoạn thơ mang tính chất giản dị, gần gũi và đậm đà chất Nam Bộ. Một số từ tiêu biểu như: “xông vô” (nghĩa là xông vào), “mầy” (từ địa phương chỉ “mày”), “chưa hãn dạ nầy” (hãn: rõ ràng, dạ nầy: lòng này), “hay vầy” (biết là như vậy)… Những từ ngữ này làm tăng tính dân dã, mộc mạc và giúp nhân vật trở nên gần gũi hơn với người đọc.
Câu 2 trang 38 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Các hành động thể hiện khí phách anh hùng của Lục Vân Tiên được miêu tả rõ ràng qua những chi tiết như: “bẻ cây làm gậy”, “xông vô”, “kêu rằng…”, “tả đột hữu xông” và “dẹp lũ kiến chòm ong”… Những hành động nhanh nhẹn, dứt khoát đó cho thấy tinh thần nghĩa hiệp và lòng can đảm của chàng.
Câu 3 trang 39 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Lục Vân Tiên hiện lên là người dũng cảm, học rộng, giỏi võ, sống theo đạo lý, trọng nhân nghĩa và làm điều tốt mà không mong được báo đáp.
Kiều Nguyệt Nga được khắc họa là cô gái hiền thục, lễ độ, có học thức và đặc biệt là người sống giàu tình cảm, biết ơn và rất coi trọng đạo lý.
Câu 4 trang 40 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Cô dùng cách xưng hô cung kính như “quân tử” và gọi mình là “tiện thiếp”, cho thấy sự khiêm tốn và lễ phép. Qua cách nói ấy, ta cảm nhận được sự cảm kích sâu sắc, tấm lòng trân trọng và biết ơn chân thành của Nguyệt Nga đối với người đã cứu mình.
Câu 5 trang 41 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Khi Kiều Nguyệt Nga muốn lạy tạ, Lục Vân Tiên lập tức từ chối: “Khoan khoan ngồi đó chớ ra” và khẳng định “Làm ơn há dễ trông người trả ơn”. Chàng không chỉ không nhận lễ tạ, mà còn từ chối lời mời về nhà, không nhận vật cảm tạ (chiếc trâm vàng). Cuối cùng, chàng chỉ cùng nàng xướng họa một bài thơ rồi lên đường. Qua đó cho thấy nhân cách cao đẹp, hành động xuất phát từ tấm lòng trong sáng, không mưu cầu tư lợi.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 trang 41 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga có thể phân chia thành hai phần:
- Phần 1: Từ đầu đến “thân vong” – Kể về việc Lục Vân Tiên ra tay trừ bọn cướp, thể hiện tinh thần nghĩa hiệp.
- Phần 2: Đoạn còn lại – Kể về cuộc gặp gỡ giữa Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga sau khi cô được cứu.
Câu 2 trang 41 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Truyện thơ Nôm thường xây dựng nhân vật theo hai tuyến rõ rệt: chính – tà. Trong đoạn trích này:
- Phong Lai là đại diện cho cái ác, là tên cướp ngạo mạn, hung bạo, thô lỗ và thiếu học thức.
- Lục Vân Tiên thể hiện khí chất người anh hùng, hành động dũng cảm, sống có đạo lý, học thức và tấm lòng trượng nghĩa.
- Kiều Nguyệt Nga là hình ảnh người con gái khuê các, nết na, hiếu nghĩa và giàu lòng biết ơn.
Câu 3 trang 41 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Lục Vân Tiên được xây dựng theo mô típ quen thuộc trong truyện Nôm: một người con trai tài giỏi ra tay cứu người gặp nạn. Hành động đánh tan bọn cướp cho thấy chàng dũng cảm, chính trực và vị nghĩa vong thân. Sau đó, cách ứng xử với Nguyệt Nga thể hiện tấm lòng cao cả, khiêm tốn, không màng báo đáp. Câu nói “Làm ơn há dễ trông người trả ơn” thể hiện lý tưởng sống đẹp của chàng. Nhân vật này là biểu tượng cho hình mẫu lý tưởng mà Nguyễn Đình Chiểu muốn tôn vinh.
Kiều Nguyệt Nga hiện lên là người con gái dịu hiền, lễ nghĩa, sống ân tình. Cô trân trọng người đã cứu mình không chỉ vì nghĩa mà còn vì lòng cảm kích chân thành. Cô coi hành động đó là ơn cứu mạng, và mong muốn được đền đáp: “Lấy chi cho phải tấm lòng cùng ngươi”. Điều đó thể hiện nhân cách tinh tế và giàu đạo lý.
Câu 4 trang 41 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Lục Vân Tiên có lời nói dứt khoát, hùng hồn khi đối đầu với kẻ ác, nhưng lại nhẹ nhàng, lịch thiệp khi nói chuyện với Kiều Nguyệt Nga.
Phong Lai có cách nói ngang ngược, hỗn láo và thể hiện sự hung tợn, bất chấp đạo lý.
Kiều Nguyệt Nga dùng lời lẽ dịu dàng, chuẩn mực, thể hiện sự giáo dưỡng, đúng mực của người phụ nữ sống trong gia đình lễ nghĩa.
Câu 5 trang 41 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Chủ đề: Ca ngợi lòng nghĩa hiệp, khát vọng giúp đời và tôn vinh những phẩm chất đạo đức cao đẹp của con người.
Căn cứ xác định: Thông qua hành động đánh cướp, thái độ nghĩa khí, không nhận ơn đáp nghĩa của Lục Vân Tiên cùng cách xây dựng các nhân vật đối lập thiện – ác.
Tư tưởng, tình cảm của tác giả: Nguyễn Đình Chiểu thể hiện niềm tin vào đạo lý truyền thống, ca ngợi nhân cách cao quý của người nghĩa sĩ, thể hiện khát vọng xây dựng xã hội trọng lễ nghĩa, công bằng.
Câu 6 trang 41 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Qua câu chuyện, em cảm nhận được vẻ đẹp của nhân vật Lục Vân Tiên – người dũng cảm, vị nghĩa, sống khiêm nhường. Kiều Nguyệt Nga hiện lên như một người phụ nữ đức hạnh, trọng tình trọng nghĩa. Tác phẩm gửi gắm thông điệp sâu sắc về đạo lý làm người, tôn vinh tinh thần tương trợ và lý tưởng sống cao đẹp mà nhân dân ta luôn trân trọng.
Hy vọng các em đã cảm nhận sâu sắc lòng dũng cảm, chính nghĩa của Lục Vân Tiên cùng tình yêu thương và sự trân trọng con người trong tác phẩm, góp phần nâng cao kỹ năng phân tích và cảm thụ văn học.
