Soạn văn bài Bàn về đọc sách sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về vai trò, tầm quan trọng của việc đọc sách trong học tập và cuộc sống. Tác phẩm của học giả Chu Quang Tiềm không chỉ nhấn mạnh giá trị tri thức mà còn chỉ ra phương pháp đọc hiệu quả, có chọn lọc và sâu sắc. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp nội dung ngắn gọn, dễ hiểu, bám sát chương trình sách giáo khoa để các em có thể chuẩn bị bài học nhanh chóng và hiệu quả.
Chuẩn bị
Để chuẩn bị đọc hiểu văn bản “Bàn về đọc sách”, em đã ôn lại các yếu tố quan trọng của một văn bản nghị luận xã hội:
+ Luận đề: Là vấn đề chính, tư tưởng cốt lõi mà tác giả muốn bàn luận và thuyết phục người đọc (trong trường hợp này có thể là tầm quan trọng hoặc phương pháp đọc sách).
+ Luận điểm: Là các ý kiến, quan điểm chính để làm sáng tỏ luận đề. Mỗi luận điểm thường được trình bày thành một đoạn văn.
+ Lí lẽ: Là những giải thích, phân tích để làm rõ luận điểm, trả lời cho câu hỏi “Vì sao?”.
+ Bằng chứng: Là những dẫn chứng cụ thể, số liệu, ví dụ thực tế, câu chuyện, trích dẫn… để chứng minh cho lí lẽ, làm cho luận điểm trở nên thuyết phục.
+ Các biện pháp nghệ thuật: Cách sử dụng từ ngữ, cấu trúc câu, các biện pháp tu từ (so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ, liệt kê, câu hỏi tu từ…) để tăng sức hấp dẫn, biểu cảm và thuyết phục cho bài viết.
Em sẽ chú ý xác định các yếu tố này khi đọc văn bản để nắm bắt được nội dung chính và cách tác giả lập luận.
Em đã đọc trước văn bản “Bàn về đọc sách”. Đồng thời, em tìm hiểu được tác giả Chu Quang Tiềm (1897 – 1986) là một nhà mĩ học, lí luận văn học và nhà giáo dục nổi tiếng của Trung Quốc. Ông là một học giả uyên bác, có nhiều công trình nghiên cứu giá trị về văn hóa, nghệ thuật và học thuật. Việc biết ông là một học giả uyên thâm giúp em tin tưởng hơn vào những luận điểm và lí lẽ sâu sắc mà ông trình bày trong bài viết về tầm quan trọng và phương pháp đọc sách.
Theo em, để đọc sách hiệu quả, chúng ta cần:
+ Xác định mục đích đọc: Đọc để giải trí, tìm hiểu thông tin, nghiên cứu hay học hỏi kỹ năng? Mục đích rõ ràng sẽ giúp chọn sách phù hợp và tập trung hơn.
+ Chọn sách phù hợp: Lựa chọn những cuốn sách có nội dung phù hợp với sở thích, trình độ và mục đích đã đề ra. Không nên đọc tràn lan.
+ Đọc một cách chủ động, có tư duy: Không chỉ đọc lướt qua con chữ mà cần suy ngẫm về nội dung, đặt câu hỏi, liên hệ với kiến thức và kinh nghiệm của bản thân. Ghi chú lại những ý tưởng hay, những điều tâm đắc hoặc những điểm chưa hiểu rõ.
+ Đọc sâu, đọc kỹ: Đối với những cuốn sách quan trọng, cần đọc đi đọc lại, nghiền ngẫm để hiểu thấu đáo ý tưởng của tác giả.
+ Vận dụng kiến thức vào thực tế: Biến những gì đọc được thành kiến thức, kỹ năng của mình và áp dụng vào học tập, công việc, cuộc sống.
+ Tạo thói quen đọc sách đều đặn: Dành thời gian đọc sách mỗi ngày, dù ít hay nhiều, để duy trì và phát triển văn hóa đọc.
Đọc hiểu
Trả lời câu hỏi giữa bài
Câu 1 trang 115 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Tác giả bắt đầu bằng cách khẳng định một luận điểm rõ ràng: “Đọc sách là một con đường quan trọng để tích lũy tri thức.” Từ đó, ông triển khai luận điểm bằng việc làm rõ vai trò thiết yếu của sách:
+ Sách là phương tiện ghi lại, chắt lọc và truyền đạt tri thức từ thế hệ này sang thế hệ khác.
+ Những cuốn sách giá trị chính là những dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển học thuật của nhân loại.
+ Sách giống như kho báu tinh thần mà loài người đã gìn giữ và bồi đắp trong suốt hàng nghìn năm phát triển.
Câu 2 trang 115 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Tác giả nhấn mạnh rằng việc đọc sách không chỉ cần thiết mà còn là một bước chuẩn bị thiết yếu cho hành trình học vấn lâu dài, gian nan. Đọc sách chính là nền móng vững chắc để con người phát triển tư duy, xây dựng tri thức, và chinh phục thế giới mới.
Câu 3 trang 116 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Tác giả đã rất khéo léo trong việc lập luận khi chuyển từ việc khẳng định vai trò của việc đọc sang cảnh báo những mặt tiêu cực nếu đọc không có chọn lọc:
+ Quá nhiều sách khiến người đọc dễ bị phân tán tư tưởng, thiếu sự tập trung, không đào sâu suy nghĩ.
+ Khó khăn trong việc lựa chọn sách sẽ khiến người đọc dễ đi chệch hướng, tốn công vô ích.
Từ đó, tác giả đưa ra những lời khuyên thiết thực:
+ Đọc có chọn lọc, chỉ nên dành thời gian cho những cuốn sách thực sự giá trị.
+ Tập trung vào sách thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình để đào sâu hiểu biết.
+ Dù đọc chuyên sâu, vẫn cần chú ý đến những cuốn sách có liên hệ gần gũi với chuyên môn để mở rộng kiến thức.
Câu 4 trang 116 SGK Ngữ văn lớp 9 Tập 1
Tác giả sử dụng lối lập luận chặt chẽ, có chiều sâu, dẫn dắt người đọc một cách tự nhiên từ nhận định đến lý lẽ, ví dụ cụ thể. Bằng cách lý giải giàu sức thuyết phục, tác giả làm nổi bật vai trò quan trọng của việc đọc sách trong việc bồi dưỡng trí tuệ, mở rộng tư duy, nuôi dưỡng cảm xúc và hình thành nhân cách.
Câu 5 trang 116 SGK Ngữ văn lớp 9 Tập 1
Chu Quang Tiềm bày tỏ một thái độ trân trọng và nghiêm túc với việc đọc sách. Theo ông, đọc sách không chỉ đơn thuần là tiếp thu kiến thức mà còn là một hành trình rèn luyện bản thân. Quan điểm của ông rất sâu sắc, đồng thời gần gũi và dễ tiếp cận:
+ Không nên đọc qua loa mà cần đọc một cách kỹ lưỡng, suy ngẫm cẩn trọng, đặc biệt với những tác phẩm có giá trị.
+ Tránh việc đọc dàn trải, thiếu định hướng. Đọc sách phải có kế hoạch rõ ràng và mục tiêu cụ thể để mang lại hiệu quả lâu dài.
+ Tác giả nhấn mạnh rằng việc đọc sách còn gắn với quá trình hình thành nhân cách, học cách làm người – chứ không đơn thuần là việc tích lũy thông tin.
Câu 6 trang 117 SGK Ngữ văn lớp 9 Tập 1
Một số câu văn và hình ảnh thể hiện rõ thái độ phê phán gay gắt của tác giả đối với việc đọc sách hình thức, không thực chất:
+ “Thế gian có biết bao người đọc sách chỉ để trang trí bộ mặt như kẻ trọc phú khoe của, chỉ biết lấy nhiều làm quý.”
+ “Đối với việc học tập, cách đó chỉ là lừa mình dối người; đối với việc làm người thì cách đó thể hiện phẩm chất tầm thường, thấp kém.”
Qua đó, ta thấy rõ quan điểm của tác giả: đọc sách phải đi đôi với suy ngẫm và rèn luyện, nếu không sẽ trở nên vô nghĩa và sáo rỗng.
Câu 7 trang 117 SGK Ngữ văn lớp 9 Tập 1
Quan điểm của tác giả trong đoạn này hoàn toàn không mâu thuẫn với những gì đã trình bày trước đó. Ở phần đầu, tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đọc sách và khuyên người đọc nên biết cách chọn sách để tiếp thu hiệu quả. Tại đây, ông tiếp tục khẳng định rằng muốn đạt được học vấn vững chắc thì không thể chỉ đọc một cách hời hợt hay giới hạn trong một lĩnh vực duy nhất. Người học cần đọc kỹ các tài liệu chuyên ngành, đồng thời không nên xem nhẹ những cuốn sách có liên quan gần gũi. Theo ông, tri thức không tồn tại một cách biệt lập; mọi lĩnh vực đều có mối liên hệ với nhau. Vì thế, “muốn chuyên phải thông, muốn nắm chắc phải biết rộng”, đó là nguyên tắc nền tảng để tích lũy và làm chủ kiến thức sâu rộng.
Câu 8 trang 117 SGK Ngữ văn lớp 9 Tập 1
Các hình ảnh so sánh trong văn bản đã góp phần làm rõ quan điểm của tác giả về việc lựa chọn và tiếp cận sách vở. Ví dụ, tác giả cho rằng nếu người học chỉ chú trọng vào một lĩnh vực riêng biệt mà không có kiến thức nền rộng thì chẳng khác nào “con chuột chui vào sừng trâu”, càng đi sâu càng bế tắc, không thể tìm được lối ra. So sánh này tạo hình ảnh sinh động và dễ hình dung, giúp người đọc nhận thức được hậu quả của việc học một cách phiến diện, thiếu nền tảng. Từ đó, tác giả nhấn mạnh rằng việc đọc sách phổ thông là vô cùng quan trọng, vì mọi học vấn đều liên kết chặt chẽ với nhau. Để hiểu sâu một vấn đề, người học cần có cái nhìn rộng mở, liên ngành. Nhờ vậy, việc học mới trở nên toàn diện và có chiều sâu.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 trang 118 SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1
Luận đề chính của văn bản là: Đọc sách.
Để triển khai luận đề, tác giả đã đưa ra ba luận điểm lớn:
+ Khẳng định vai trò và ý nghĩa to lớn của việc đọc sách trong việc nâng cao học vấn
+ Chỉ ra những thách thức, nguy cơ có thể gặp phải khi đọc sách không đúng cách.
+ Đề xuất phương pháp đọc sách hiệu quả, đúng đắn để người học thu nhận tri thức một cách bền vững.
Câu 2 trang 118 SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1
Trong phần đầu của văn bản, tác giả tập trung làm rõ ý nghĩa và giá trị thiết yếu của việc đọc sách thông qua một loạt lập luận sâu sắc:
Học vấn là thành quả tích lũy qua hàng ngàn năm của nhân loại, và sách chính là nơi gìn giữ những tinh hoa đó.
⇒ Vì vậy, đọc sách trở thành một trong những con đường cốt lõi để tiếp cận tri thức.
Mỗi cuốn sách quý được ví như một cột mốc đánh dấu bước tiến trong lịch sử học thuật của con người.
⇒ Điều này cho thấy tầm ảnh hưởng lớn lao của sách đối với sự phát triển văn minh.
Đọc sách giúp ta nhìn lại kinh nghiệm quá khứ, đón nhận những lời chỉ dẫn đầy tâm huyết mà các thế hệ đi trước để lại.
Hành trình đọc sách không chỉ là tiếp nhận kiến thức mà còn là quá trình trau dồi tư duy, rèn luyện nhân cách và nuôi dưỡng cảm xúc.
⇒ Các luận điểm được tác giả trình bày một cách logic, lập luận chặt chẽ, kết hợp lý lẽ với cảm xúc khiến người đọc dễ dàng bị thuyết phục.
Câu 3 trang 118 SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1
Khi bàn về tác hại của việc đọc sách không có chọn lọc, tác giả nêu rõ hai nguy cơ: sách nhiều khiến người đọc thiếu chiều sâu và dễ mất phương hướng. Để chứng minh điều đó, ông đã đưa ra một số dẫn chứng tiêu biểu:
Thời xưa, các học giả Trung Hoa vì sách hiếm nên mỗi quyển đọc được đều được họ trân trọng, nghiền ngẫm từng chữ, đọc kỹ đến mức thuộc lòng và biến nó thành hành trang trí tuệ gắn bó cả đời.
Ngược lại, trong thời đại sách phong phú như hiện nay, có người đọc hàng vạn quyển sách chỉ để “liếc qua”, chứ không đọng lại gì sâu sắc. Tác giả ví hiện tượng này như việc ăn uống không tiêu hoá được – càng ăn nhiều càng dễ sinh bệnh. Đọc sách như thế chẳng những không tiếp thu được tri thức mà còn dễ sinh thói khoa trương, hời hợt.
Tác giả cũng ví việc đọc sách sai cách giống như đánh trận mà không có chiến lược: tập trung vào quá nhiều mục tiêu mà không biết chọn điểm trọng yếu, dẫn đến việc tản lực, lãng phí thời gian và công sức.
Qua những hình ảnh so sánh sinh động và lập luận chặt chẽ, tác giả đã chỉ ra hệ quả đáng tiếc của thói quen đọc lan man, thiếu chọn lọc.
→ Em hoàn toàn đồng tình với ý kiến này, bởi trong thực tế, chỉ khi ta đọc sâu, hiểu kỹ, thì sách mới thực sự có giá trị. Còn nếu đọc chỉ để “biết cho có”, thì chẳng khác nào cưỡi ngựa xem hoa – tốn công mà chẳng thu được gì bền vững.
Câu 4 trang 118 SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1
Phần (3) của văn bản Bàn về đọc sách đóng vai trò tổng kết và định hướng. Sau khi làm rõ ý nghĩa của việc đọc sách (phần 1) và nêu ra những khó khăn, nguy cơ khi đọc sách không đúng cách (phần 2), tác giả chuyển sang đề xuất phương pháp đọc sách hiệu quả, nhằm giúp người đọc tránh rơi vào những sai lầm đã nêu. Như vậy, phần (3) là kết nối hợp lý và tất yếu của hai phần trước, làm cho lập luận của toàn bài trở nên trọn vẹn và thuyết phục.
Điều em tâm đắc nhất là lời khuyên: “Đọc lướt qua mười quyển không bằng đọc kỹ một quyển đến mười lần.” Bởi lẽ, trong thời đại thông tin dồn dập, người ta thường dễ bị cuốn vào việc đọc nhiều mà quên mất chiều sâu. Chỉ khi đọc kỹ, nghiền ngẫm và suy tư, ta mới thực sự hiểu được điều sách muốn truyền đạt, và tri thức đó mới trở thành một phần của chính mình.
Câu 5 trang 118 SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1
Văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm gây ấn tượng mạnh và thuyết phục người đọc bởi nhiều yếu tố kết hợp hài hòa:
Trước hết, hệ thống luận điểm được tác giả trình bày rành mạch, logic, kèm theo các dẫn chứng sinh động, dễ hình dung, gần gũi với đời sống.
Bài viết có bố cục mạch lạc, ý tứ được sắp xếp hợp lý, giúp người đọc dễ dàng theo dõi và hiểu sâu thông điệp được truyền tải.
Đặc biệt, tác giả sử dụng nhiều hình ảnh so sánh, ẩn dụ độc đáo; những câu văn dài nhưng giàu cảm xúc và hàm súc khiến bài viết không chỉ truyền đạt tư tưởng, mà còn gợi mở cảm hứng cho người đọc.
Tác phẩm xây dựng ba luận điểm chính: khẳng định vai trò quan trọng của việc đọc sách; cảnh báo những lệch lạc thường gặp trong thói quen đọc hiện nay; và cuối cùng là đề xuất phương pháp đọc sách hợp lý, khoa học.
Một trong những dẫn chứng nổi bật là việc so sánh giữa lối đọc sách kỹ lưỡng, sâu sắc của người xưa với thói quen “đọc lướt”, “ăn tươi nuốt sống” sách của một bộ phận người hiện đại – từ đó nhấn mạnh rằng đọc nhiều không bằng đọc sâu.
Bên cạnh đó, tác giả cũng chỉ ra rằng việc đọc sách không chọn lọc chẳng khác nào đánh trận không có chiến lược, dễ làm tiêu hao sức lực mà chẳng đạt được kết quả rõ ràng. Những ví von quen thuộc nhưng được dùng sáng tạo như vậy giúp bài viết gần gũi mà vẫn sắc sảo.
→ Tất cả những yếu tố trên đã góp phần tạo nên một bài nghị luận sâu sắc, truyền cảm hứng và đầy sức thuyết phục.
Câu 6 trang 118 SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1
Ưu điểm: Em rất yêu thích việc đọc sách, đặc biệt là những cuốn sách giàu giá trị về nội dung và tư tưởng. Nhờ đó, em đã học hỏi được nhiều kiến thức và mở rộng vốn hiểu biết của mình.
Hạn chế: Tuy nhiên, em vẫn còn tâm lý ngại khi phải đọc những cuốn sách dày, phức tạp. Đôi khi em chưa thực sự kiên nhẫn để nghiền ngẫm nội dung một cách sâu sắc, mà chỉ đọc lướt để nắm ý chính.
→ Em nhận ra mình cần điều chỉnh thói quen đọc sách của bản thân, đọc chậm hơn, kỹ hơn để thu nhận được tri thức một cách thực sự hiệu quả.
Thông qua bài soạn văn Bàn về đọc sách, học sinh không chỉ tiếp thu được những kiến thức trọng tâm trong văn bản mà còn được định hướng đúng đắn về thái độ và phương pháp đọc sách. Đây là một văn bản mang ý nghĩa thực tiễn cao, giúp mỗi người nhận thức rõ hơn về việc tích lũy tri thức và rèn luyện tư duy trong thời đại bùng nổ thông tin. Hãy xem việc đọc sách như một hành trình khám phá bản thân và thế giới.
