1. Tìm hiểu chung
a. Tác giả
- Tên khai sinh là Nguyễn Văn Tài (1920- 2007)
- Quê quán: Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.
- Cuộc đời:
- Ông là nhà văn chuyên viết truyện ngắn và đã có sáng tác đăng báo từ trước Cách mạng tháng 8- 1945.
- Vốn gắn bó và am hiểu sâu sắc về cuộc sống ở nông thôn, Kim Lân hầu như chỉ viết về sinh hoạt làng quê và cảnh ngộ của người nông dân.
- Năm 2001, ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
b. Tác phẩm
- Truyện ngắn Làng được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp và đăng lần đầu trên tạp chí Văn nghệ năm 1948.
- Văn bản truyện khi đưa vào sách giáo khoa có được lượt bỏ phần đầu.
c. Bố cục
- Bài thơ được chia làm 3 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến không nhúc nhích: Tâm trạng của ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu làm Việt gian.
- Phần 2: Tiếp theo đến đôi phần: Tâm trạng xấu hổ, đau buồn của ông Hai những ngày sau đó.
- Phần 3: Còn lại: Tâm trạng của ông Hai sau khi hay tin làng Chợ Dầu theo giặc được cải chính.
2. Đọc hiểu văn bản
a. Tâm trạng của nhân vật ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc
- Khi nghe tin xấu ông Hai sững sờ, xấu hổ, uất ức: “cổ ông lão nghẹn ắng hẳn lại,da mặt tê rân rân. Ông lão lặng đi tưởng như không thở được” → Sững sờ, bàng hoàng.
- Ông cúi gần mặt xuống mà đi. Về đến nhà, ông nằm vật ra giường, tủi thân, nước mắt trào ra.→ Đau buồn, tủi nhục.
- Nhìn đàn con nghĩ đến sự hắt hủi khinh bỉ của mọi người → ông căm giận dân làng.
- Dáng vẻ, cử chỉ, điệu bộ: cúi gằm mặt, chột dạ, nơm nớp, trống ngực ông lão đập thình thịch…)
- Nỗi băn khoăn khi ông kiểm điểm từng người trụ lại làng, ông trằn trọc không ngủ được, ông trò chuyện với đứa con út,…
⇒ Thực chất là tâm trạng và suy nghĩ về danh dự, lòng tự trọng của người dân làng Chợ Dầu, của người dân Việt Nam.
- Làng yêu thì yêu thật, nhưng làng theo Tây thì phải thù. → Tình yêu nước bao trùm lên tình yêu làng.
- Ông bị đẩy vảo thế tuyệt vọng khi mụ chủ nhà muốn đuổi ông đi.
- Ông trò chuyện với con để bày tỏ lòng mình.
⇒ Thể hiện tình yêu làng sâu nặng, tám lòng thủy chung với kháng chiến, với cách mạng. Một nông dân có tâm hồn ngay thẳng, trọng danh dự, yêu ghét rạch ròi.
b. Tâm trạng ông Hai khi hay tin làng Chợ Dầu theo giặc được cải chính
- Ông Hai vui tươi, rạng rỡ hẳn lên, chia quà cho con.
- Ông Hai đi khoe nhà ông bị giặc đốt cháy.
- Thể hiện tình yêu làng tha thiết của ông Hai, đồng thời là biểu hiện của tình yêu đối với đất nước, với kháng chiến, với cụ Hồ.
3. Tổng kết
a. Nội dung
- Đoạn trích thể hiện tình cảm yêu làng, tinh thần yêu nước của người nông dân trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.
b. Nghệ thuật
- Tạo tình huống truyện gay cấn: tin thất thiệt được chính những người đang đi tản cư từ phía làng Chợ Dầu lên nói ra
- Miêu tả tâm lí nhân vật chân thực và sinh động qua suy nghĩ, hành động, lời nói.