1. Cách thực hiện hành động nói
a. Đánh số thứ tự trước mỗi câu trần thuật trong đoạn trích dưới đây. Xác định mục đích nói của những câu ấy bằng cách đánh dấu (+) vào ô thích hợp và dấu (-) vào ô không thích hợp theo bảng dưới.
(1) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. (2) Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. (3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. (4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. (5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
| Mục đích/câu | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| Hỏi | – | – | – | – | – |
| Trình bày | + | + | + | – | – |
| Điều khiển | – | – | – | + | + |
| Hứa hẹn | – | – | – | – | – |
| Bộc lộ cảm xúc | – | – | – | – | – |
b. Dựa theo cách tổng hợp kết quả ở bài tập trên, hãy lập bảng trình bày quan hệ giữa kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật vói những kiểu hành động nói mà em đã biết. Cho ví dụ minh họa.
| Kiểu câu | Kiểu hành động | Ví dụ |
| Trần thuật | Trình bày, hứa hẹn | Hôn nay các em được nghỉ.
Mình hứa mai mình sẽ đến. |
| Nghi vấn | hỏi | Ngày mai, lớp mình đi học thể dục hả? |
| Cầu khiến | điều khiển | Tắt quạt đi! |
| Cảm thán | bộc lộ cảm xúc | Ôi món quà tuyệt quá! |
2. Ghi nhớ
- Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp).