Gió lạnh đầu mùa không chỉ đánh thức cái se lạnh đầu đông mà còn gợi lên những xúc cảm ấm áp về tình người, tình bạn tuổi thơ. Cùng khám phá bài soạn văn 6 Gió lạnh đầu mùa để hiểu sâu hơn về giá trị nhân văn và nghệ thuật trong truyện ngắn đầy tinh tế của Thạch Lam.
Trả lời câu hỏi giữa bài
Câu 1 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 19
Chú ý nhan đề và bối cảnh câu chuyện.
Trả lời:
Nhan đề Gió lạnh đầu mùa gợi lên cảm giác lạnh giá của những ngày đầu đông, song lại ẩn chứa một câu chuyện mang hơi ấm của lòng nhân hậu và tình người trong hoàn cảnh khắc nghiệt.
Câu 2 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 19
Những chi tiết nào cho thấy thời tiết rất lạnh?
Trả lời:
Một số chi tiết thể hiện rõ cái lạnh đầu đông:
- Trời đổi gió đột ngột sau trận mưa, mang đến cái rét khiến người ta ngỡ như đang ở giữa mùa đông.
- Gió thổi mạnh cuốn bụi bay lên, lá khô bị cuốn đi xào xạc.
- Bầu trời phủ một lớp trắng đục, không còn ánh sáng trong trẻo.
- Lá cây lan trong chậu rung lên vì gió lạnh, dường như se lại vì rét.
- Sơn phải kéo chăn đắp cho em rồi co mình lại vì lạnh.
- Cậu áp chén chè nóng vào mặt, má để sưởi ấm.
- Người vú già mặc áo bông cũ kỹ, xuýt xoa vì lạnh khi bưng siêu nước, than rằng nước lạnh buốt cả tay.
Câu 3 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 20
Nêu ý nghĩa chi tiết cái áo bông của Duyên.
Trả lời:
Cái áo bông mà Duyên mặc tuy đã cũ nhưng vẫn còn lành lặn, gợi lên hình ảnh về cuộc sống giản dị, có phần thiếu thốn nhưng vẫn được giữ gìn cẩn thận, sạch sẽ.
Câu 4 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 20
Hình dung dáng vẻ và tâm trạng của Sơn khi chuẩn bị đi chơi.
Trả lời:
Sơn mặc những chiếc áo mới ấm áp, cảm thấy thích thú, hào hứng khi ra chợ, vừa đi vừa khoe những bộ quần áo đó với các bạn cùng trang lứa.
Câu 5 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 20
Vì sao lũ trẻ tỏ ra vui khi thấy chị em Sơn nhưng lại không dám xông tới?
Trả lời:
Dù rất vui khi thấy chị em Sơn vì có thêm bạn cùng chơi, nhưng lũ trẻ nghèo lại không dám quá thân thiết. Chúng nhận thức được sự khác biệt về hoàn cảnh, về địa vị giữa mình và Sơn – Duyên, nên chỉ dám đứng từ xa. Điều đó cho thấy các em nhỏ ấy dù còn bé nhưng đã rất ý tứ, biết chừng mực.
Câu 6 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 21
Những câu đối thoại thể hiện thái độ gì của lũ trẻ?
Trả lời:
Qua lời nói, các em nhỏ hiện lên với vẻ ngây thơ, thật thà. Các em mơ ước có được chiếc áo ấm như người khác, một mong muốn giản dị và trong sáng thể hiện hoàn cảnh nghèo khó nhưng cũng chất chứa khát vọng nhỏ bé mà sâu sắc.
Câu 7 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 22
Hãy nêu hoàn cảnh của bé Hiên.
Trả lời:
Hiên sống trong gia đình rất nghèo, mẹ em làm nghề mò cua bắt ốc để nuôi con. Trong giá rét đầu mùa, em chỉ khoác trên mình manh áo mỏng rách rưới, vai và lưng trần co ro giữa cái lạnh thấu da thịt.
Câu 8 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 22
Tại sao Sơn lại thấy “ấm áp vui vui”?
Trả lời:
Cảm giác “ấm áp vui vui” đến với Sơn khi cậu trao áo cho bé Hiên. Dù chỉ là một hành động nhỏ, nhưng điều đó khiến Sơn cảm nhận được niềm vui từ việc sẻ chia và giúp đỡ người khác – một biểu hiện đẹp của lòng nhân hậu và tinh thần tương thân tương ái.
Câu 9 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 22
Tâm trạng lo lắng của hai chị em Sơn được thể hiện qua những chi tiết nào?
Trả lời:
Tâm trạng hoang mang, sợ hãi của Sơn và Duyên hiện rõ qua những chi tiết:
Đang ăn thì Sơn quá lo, lập tức buông đũa, khẩn khoản cầu xin mẹ.
Hai chị em vội vã chạy ra chợ để tìm Hiên.
Cả hai tiếp tục ra cánh đồng tìm kiếm, nét mặt và hành động đều toát lên sự bất an, nhưng vẫn không thấy bạn đâu.
Câu 10 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 23
Tại sao hai chị em Sơn bị mẹ trách khi cho Hiên chiếc áo đó?
Trả lời:
Mẹ nổi giận là vì hai chị em đã tự ý mang chiếc áo của Duyên đi cho người khác mà không hỏi ý kiến. Chiếc áo ấy không chỉ đơn thuần là vật dụng, mà còn là kỷ vật của người em gái đã mất, mang nhiều giá trị tinh thần với mẹ. Do đó, việc cho đi chiếc áo khiến mẹ rất đau lòng.
Câu 11 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 23
Lời nói của mẹ Hiên bộc lộ điều gì?
Trả lời:
Câu nói của mẹ Hiên cho thấy bà là người nhân hậu và sống có lòng tự trọng. Tuy cuộc sống khó khăn, không đủ điều kiện mua áo cho con, nhưng khi biết chiếc áo là của người khác, bà không ngần ngại đem trả lại ngay, thể hiện sự tinh tế và tự trọng trong cách cư xử.
Câu 12 SGK Ngữ Văn 8, tập 1, trang 23
Điều bất ngờ nào xuất hiện ở phần kết thúc truyện?
Trả lời:
Kết thúc truyện tạo bất ngờ nhẹ nhàng nhưng xúc động: mẹ Sơn sau khi hiểu hoàn cảnh của Hiên đã chủ động đưa mẹ Hiên năm hào để may áo mới cho bé. Đồng thời, bà dịu dàng khoác áo ấm cho con mà không một lời trách mắng về chuyện chiếc áo kỷ vật. Chi tiết ấy hé mở một hình ảnh người mẹ đầy bao dung, thấu hiểu và ấm áp giữa những ngày đầu đông lạnh giá.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 SGK Ngữ Văn lớp 8, Tập 1, trang 24
Tóm tắt truyện “Gió lạnh đầu mùa”. So sánh cốt truyện “Gió lạnh đầu mùa” (Thạch Lam) và “Tôi đi học” (Thanh Tịnh) về điểm giống nhau.
Trả lời:
Tóm tắt truyện:
Vào một sáng đầu đông, Sơn tỉnh giấc trong không khí se lạnh. Trong nhà, mẹ và chị Lan đang quây quần bên bếp lửa, mọi người đều đã khoác áo ấm. Mẹ chuẩn bị cho Sơn chiếc áo vệ sinh màu nâu sẫm và áo dạ may bằng chỉ đỏ. Hai chị em ra ngoài chơi, gặp nhóm trẻ trong xóm, ai cũng trầm trồ về áo mới của Sơn. Chị Lan phát hiện bé Hiên đứng co ro, quần áo rách tả tơi, liền hỏi han. Xúc động trước hoàn cảnh của Hiên, Sơn đề nghị chị về lấy áo bông cũ cho bạn. Lo mẹ trách, hai chị em đi tìm lại chiếc áo nhưng không gặp Hiên. Về đến nhà, thấy mẹ Hiên đang nói chuyện với mẹ mình, Sơn càng thêm lo lắng. Thế nhưng, mẹ Sơn không trách phạt mà còn cho mẹ Hiên mượn tiền để may áo cho con. Bà âu yếm ôm các con vào lòng, hỏi nhỏ: “Hai con tôi quý quá, dám đem áo cho người khác mà không sợ mẹ mắng à?”.
So sánh cốt truyện:
Cả Gió lạnh đầu mùa và Tôi đi học đều xoay quanh những sự kiện rất đỗi đời thường – một buổi sáng đầu đông hay ngày khai trường đầu tiên – nhưng được thể hiện qua lăng kính cảm xúc trong trẻo và tinh tế. Cả hai tác phẩm đều chạm đến những giá trị nhân văn sâu sắc: tình cảm gia đình, lòng trắc ẩn, những rung động đầu đời,… khiến người đọc dễ rung động và chiêm nghiệm.
Câu 2 SGK Ngữ Văn lớp 8, Tập 1, trang 24
Những chi tiết nào giúp em hình dung bối cảnh khi hai chị em Sơn tặng áo bông? Bối cảnh ấy gợi cho em điều gì về cuộc sống trong truyện?
Trả lời:
Chi tiết giúp hình dung bối cảnh:
“Môi chúng tím lại, và qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào nhau.”
Cuộc đối thoại giữa Lan và Hiên: “Sao áo mày rách thế, Hiên? Áo lành đâu không mặc?” – và hình ảnh bé Hiên đứng co ro trong manh áo tả tơi, hở lưng, hở tay.
Ý nghĩa bối cảnh:
Những chi tiết đó tái hiện rõ không khí đầu đông lạnh lẽo và cái nghèo đến xót xa của những đứa trẻ trong xóm. Tác phẩm phản ánh một góc khuất của xã hội, nơi mà sự thiếu thốn vật chất không làm mất đi vẻ đẹp của lòng trắc ẩn và tình người.
Câu 3 SGK Ngữ Văn lớp 8, Tập 1, trang 24
Phân tích diễn biến tâm trạng của Sơn trước và sau khi cho áo. Chi tiết nào khiến em xúc động nhất? Vì sao?
Trả lời:
Trước khi tặng áo:
Sơn cảm thấy thương xót khi thấy Hiên chỉ mặc manh áo mỏng giữa trời lạnh. Hình ảnh ấy gợi cậu nhớ đến người em gái đã khuất – người từng chơi đùa với Hiên. Chính điều đó đã khiến Sơn nảy sinh mong muốn tặng lại chiếc áo bông cũ để Hiên đỡ rét. Trong lòng cậu dâng lên một cảm giác ấm áp, nhẹ nhõm.
Sau khi tặng áo:
Khi biết người vú già có ý định nói với mẹ, Sơn lập tức lo lắng, sợ bị mắng vì đã tự ý đem áo đi. Cậu hối hả cùng chị tìm lại Hiên, hy vọng lấy lại áo trước khi mẹ biết chuyện. Những cảm xúc giằng xé cho thấy Sơn vừa giàu lòng nhân ái, vừa rất kính trọng mẹ.
Chi tiết xúc động nhất:
Khoảnh khắc Sơn xúc động và thì thầm với chị ý định tặng áo cho Hiên. Hành động tuy nhỏ bé nhưng chứa đựng một trái tim nhân hậu, biết chia sẻ với người khốn khó. Qua đó, em nhận ra trong thế giới cũ khắc nghiệt, tình thương và lòng vị tha vẫn âm thầm tỏa sáng, khiến cuộc sống thêm ấm áp.
Câu 4 SGK Ngữ Văn lớp 8, Tập 1, trang 24
Hãy nêu cảm nhận về thái độ và cách cư xử của mẹ Sơn và mẹ Hiên trong phần kết truyện. Theo em, vì sao mẹ Sơn không hài lòng khi hai chị em tặng Hiên chiếc áo bông?
Trả lời:
Thái độ và hành xử của hai người mẹ ở phần cuối truyện:
Mẹ của Hiên là người biết đúng – sai, dù rất nghèo và cần áo ấm cho con, bà vẫn không chấp nhận để con mặc chiếc áo người khác tặng khi chưa rõ ràng. Việc bà chủ động mang áo trả lại thể hiện sự ngay thẳng, tự trọng và phẩm chất đạo đức đáng quý. Dù sống thiếu thốn, bà vẫn giữ gìn nhân cách và không để hoàn cảnh khiến mình đánh mất lòng tự trọng.
Mẹ của Sơn lại thể hiện sự bao dung và tình cảm sâu sắc. Câu nói “Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta, không sợ mẹ mắng à?” cùng hành động ôm hai con vào lòng đầy âu yếm cho thấy bà không hề giận mà còn thấu hiểu và cảm động trước tấm lòng của các con. Bà âm thầm hỗ trợ gia đình Hiên bằng cách cho vay tiền may áo mới, không một lời trách móc hay khinh thường hoàn cảnh của mẹ con Hiên. Trong tiết trời mùa đông giá lạnh, hành động ấy như một hơi ấm tình người lan tỏa.
Về lý do mẹ Sơn không hài lòng khi con tặng áo:
Chiếc áo bông đó không phải là vật bình thường, mà là kỷ vật gắn với người em đã mất – một thứ thiêng liêng, mang nhiều kỷ niệm sâu sắc. Chính vì vậy, bà không muốn tùy tiện cho đi món đồ chứa đầy cảm xúc ấy.
Câu 5 SGK Ngữ Văn lớp 8, Tập 1, trang 24
Có người nói truyện Gió lạnh đầu mùa chỉ đơn giản là câu chuyện cho chiếc áo cũ. Em có đồng ý không? Vì sao? Truyện này mang ý nghĩa gì?
Trả lời:
Em không đồng tình với quan điểm đó. Bởi lẽ, ẩn sau hành động tưởng chừng đơn giản như việc tặng áo cũ là một tầng sâu cảm xúc về lòng nhân ái, sự sẻ chia và tình người. Truyện không chỉ phản ánh sự nghèo khó mà còn khơi gợi lòng trắc ẩn, khiến người đọc rung động trước tình cảm chân thành giữa con người với con người trong một xã hội còn nhiều thiếu thốn.
Ý nghĩa của truyện “Gió lạnh đầu mùa”:
Tác phẩm không chỉ phản ánh sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội mà còn là bản tình ca ấm áp về tình yêu thương, về những tấm lòng biết cảm thông và chia sẻ. Qua việc thể hiện những hành động nhỏ mà đầy tính nhân văn của nhân vật, truyện nhấn mạnh: trong cuộc sống, chỉ cần một nghĩa cử giản dị cũng có thể mang đến hơi ấm cho người khác. Tình người chính là ánh sáng thắp lên trong mùa đông lạnh giá.
Câu 6 trang 24 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1
Vẻ đẹp của truyện Gió lạnh đầu mùa không chỉ hiện lên qua hình thức (câu chữ, hình ảnh,…) mà còn ở tình cảm trong sáng của những tấm lòng nhân hậu bao dung. Hãy viết đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng) làm rõ điều đó.
Vẻ đẹp của truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa” của Thạch Lam không chỉ hiện lên qua hình thức câu chữ, hình ảnh giàu chất thơ, mà sâu sắc hơn, nó tỏa sáng từ những tình cảm trong sáng, ấm áp của những tấm lòng nhân hậu, bao dung. Điều này được thể hiện rõ nét qua hành động của cậu bé Sơn. Khi nhìn thấy Hiên, cô bé hàng xóm nghèo, co ro trong manh áo rách giữa cơn gió lạnh đầu mùa, Sơn đã không ngần ngại lấy chiếc áo bông cũ của em Duyên (người em gái đã mất) để cho bạn. Hành động ấy, dù có phần bồng bột, trẻ con, lại xuất phát từ một trái tim ngây thơ, giàu lòng trắc ẩn và sự đồng cảm chân thành. Tình cảm ấy còn được lan tỏa qua người chị Lan, người đã đồng tình và ủng hộ em trai. Đặc biệt, vẻ đẹp của lòng nhân hậu còn được khắc họa qua hình ảnh người mẹ của Sơn. Dù ban đầu có thoáng chút không vui khi biết chuyện, nhưng khi hiểu được tấm lòng của con và cảnh ngộ đáng thương của gia đình Hiên, bà đã không trách phạt mà còn cho mẹ Hiên vay tiền may áo mới. Chính những cử chỉ, suy nghĩ đầy yêu thương, sự sẻ chia dung dị ấy đã sưởi ấm cả câu chuyện, sưởi ấm lòng người đọc, khẳng định rằng vẻ đẹp đích thực nằm ở sự tử tế và tình người.
Kết luận
“Gió lạnh đầu mùa” không chỉ là một câu chuyện về cái lạnh đầu đông mà còn là lời nhắc nhở nhẹ nhàng về sự sẻ chia và lòng nhân hậu. Mong rằng bài soạn này sẽ giúp bạn không chỉ học tốt văn bản mà còn cảm nhận được vẻ đẹp trong từng trang văn Thạch Lam để thêm yêu tiếng Việt và những điều giản dị quanh mình.
