Xuân tóc đỏ cứu quốc là một đoạn trích đặc sắc trong tiểu thuyết “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng. Tác phẩm không chỉ mang đến tiếng cười châm biếm sâu cay mà còn lột tả bức tranh xã hội thực dân nửa phong kiến đầy rẫy những trò lố bịch. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn Soạn văn 12 Xuân tóc đỏ cứu quốc ngắn gọn, đầy đủ và dễ hiểu nhất, giúp bạn nắm vững nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
Xuân Tóc Đỏ Cứu Quốc là gì?
“Xuân Tóc Đỏ Cứu Quốc” là một cách diễn đạt đầy hình ảnh và ẩn dụ, kết hợp giữa hình tượng “Xuân Tóc Đỏ” và tinh thần “Cứu Quốc”.
Xuân Tóc Đỏ: Gợi liên tưởng đến hình ảnh những người trẻ tuổi, tràn đầy nhiệt huyết, sức sống và sự mới mẻ như mùa xuân. Màu “tóc đỏ” có thể tượng trưng cho sự nổi bật, cá tính, hoặc thậm chí là một chút “khác biệt”, “nổi loạn” nhưng lại mang trong mình ngọn lửa yêu nước.
Cứu Quốc: Mang ý nghĩa thiêng liêng, cao cả, thể hiện tinh thần yêu nước, sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do của dân tộc.
Như vậy, “Xuân Tóc Đỏ Cứu Quốc” có thể được hiểu là tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh, bảo vệ Tổ quốc của những người trẻ tuổi, đầy nhiệt huyết và khát vọng. Chủ đề này thường được thể hiện qua các tác phẩm văn học ca ngợi lòng yêu nước, tinh thần xả thân vì nghĩa lớn của thanh niên, học sinh, sinh viên trong các giai đoạn lịch sử.
Soạn văn 12 bài Xuân tóc đỏ cứu quốc
Trước khi đọc
Câu 1 trang 11 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Một số nhân vật văn học có tên gây ấn tượng mạnh với người đọc có thể kể đến như Chí Phèo (Chí Phèo – Nam Cao), Thúy Kiều (Truyện Kiều – Nguyễn Du), Lão Hạc (Lão Hạc – Nam Cao), hoặc Mị (Vợ chồng A Phủ – Tô Hoài).
Việc đặt tên cho nhân vật trong tác phẩm văn học mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Tên nhân vật có thể phản ánh tính cách, số phận hoặc hoàn cảnh sống của họ. Ví dụ, “Chí Phèo” gợi lên hình ảnh một con người từng có chí lớn nhưng bị xã hội vùi dập, tha hóa. “Thúy Kiều” thể hiện vẻ đẹp thanh cao nhưng cuộc đời lắm truân chuyên. “Lão Hạc” gợi lên hình ảnh một ông lão hiền lành, chân chất nhưng đầy bi kịch. Việc đặt tên không chỉ giúp khắc họa nhân vật mà còn truyền tải tư tưởng, thông điệp của tác phẩm.
Câu 2 trang 11 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Tiếng cười trào phúng trong văn học là một hình thức nghệ thuật nhằm châm biếm, phê phán những thói hư tật xấu của con người và xã hội một cách hài hước nhưng sâu cay.
- Đối tượng trào phúng: Thường là những con người đại diện cho sự giả dối, tham lam, độc ác hoặc những bất công, thối nát trong xã hội. Ví dụ, Bá Kiến trong Chí Phèo là đại diện cho tầng lớp cường hào ác bá.
- Thủ pháp trào phúng: Gồm cường điệu, đối lập, mỉa mai, nghịch lý, chơi chữ… để làm bật lên sự phi lý hoặc giả tạo của đối tượng bị châm biếm.
- Giọng điệu trào phúng: Vừa hài hước, dí dỏm nhưng cũng chua chát, sâu sắc, giúp người đọc vừa cười vừa suy ngẫm.
Một số tác phẩm tiêu biểu có tiếng cười trào phúng như Hạnh phúc của một tang gia (Vũ Trọng Phụng), Vi hành (Nguyễn Ái Quốc), Chí Phèo (Nam Cao),…
Đọc văn bản
Câu 1. Chú ý cách giới thiệu sự kiện thông qua các chi tiết cụ thể, đồng thời lưu ý những yếu tố thể hiện giọng điệu trần thuật chủ đạo.
Câu 2. Câu văn này tạo ấn tượng gì về nhân vật Xuân Tóc Đỏ?
→ Gây ấn tượng về một người đáng tin cậy, có thể trở thành chỗ dựa trong tình huống nguy cấp.
Câu 3. Giọng điệu của người kể chuyện khi miêu tả chân dung các nhân vật là gì?
→ Giọng điệu khách quan, không thiên vị.
Câu 4. Đoạn văn phản ánh điều gì về bản chất của cuộc bài binh bố trận do chính quyền thuộc địa triển khai trước một sự kiện chính trị quan trọng?
→ Cho thấy cách quyền lực được sử dụng nhằm kiểm soát và tác động đến quần chúng.
Câu 5. Lý do khiến những người tham dự sự kiện cảm thấy hài lòng được diễn tả ra sao?
→ Vì họ cho rằng việc Tổng cục không đề cử Hải và Thụ mà chỉ bắt Xuân—một người chưa từng giành quán quân—là một hành động đầy kiêu ngạo nhưng được thực hiện một cách tinh vi.
Câu 6. Việc cường điệu phản ứng của vua Xiêm mang lại hiệu quả nghệ thuật gì?
→ Tạo nên hình ảnh lố bịch, gây cười khi khắc họa một vị vua đứng đầu một đất nước nhưng lại có phản ứng thái quá.
Câu 7. Các quan chức nhà nước đã có hành động gì để cứu vãn tình hình? Những hành động đó mang tính khôi hài như thế nào?
Hành động: Vội vàng tìm Xuân Tóc Đỏ để nhờ thua quân Xiêm.
Tính khôi hài: Thể hiện sự hèn nhát, xu nịnh, lo sợ quân Xiêm kéo quân sang trả thù.
Câu 8. Nhịp điệu trần thuật ở đoạn này có gì đặc biệt?
→ Nhịp điệu nhanh, thể hiện sự hốt hoảng, lo lắng, phản ánh không khí căng thẳng trước nguy cơ bị trả đũa từ quân Xiêm.
Câu 9. Bạn liên tưởng điều gì từ thực tế sau một sự kiện thể thao mà bạn biết?
→ Gợi nhớ đến những cuộc phỏng vấn vận động viên ngay sau khi kết thúc trận đấu.
Câu 10. Cách xưng hô của nhân vật Xuân Tóc Đỏ có điểm gì đáng chú ý?
→ Dùng các cách xưng hô như “công chúng – ta” hay “mi – ta”, thể hiện thái độ trịch thượng, ra vẻ vĩ nhân.
Câu 11. Những ghi chú đặt trong ngoặc đơn có ý nghĩa nghệ thuật gì?
→ Đây là biện pháp chêm xen, giúp bổ sung thông tin, làm rõ hơn hành động và lời nói của nhân vật.
Câu 12. Những từ ngữ nào có thể khái quát phản ứng của đám đông trong đoạn này?
→ Có thể dùng các từ như: hỗn loạn, cả tin, mê muội, nháo nhác.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 18 Ngữ văn 12 Kết nối tri thức
Vua Xiêm đến Bắc Kỳ.
Xuân Tóc Đỏ tham gia giải quần vợt.
Dùng mánh khóe để giành chiến thắng.
Đối đầu với quán quân Xiêm trong trận chung kết.
Nhận lệnh phải thua để giữ hòa khí.
Tận dụng cơ hội để ngụy biện rằng mình “hi sinh vì nghĩa lớn”.
Đám đông tung hô, ca ngợi Xuân Tóc Đỏ là “anh hùng cứu quốc”.
Câu 2 trang 18 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Ngôi kể: Ngôi thứ ba với người kể chuyện hàm ẩn.
→ Giúp nhà văn dẫn dắt câu chuyện một cách linh hoạt, đồng thời lồng ghép tư tưởng, quan điểm cá nhân mà không làm mất đi tính khách quan.
Điểm nhìn trần thuật: Từ góc độ của một người quan sát bên ngoài.
→ Nhấn mạnh giọng điệu châm biếm, đả kích, phơi bày bản chất lố bịch và giả dối của sự kiện.
Câu 3 trang 18 Ngữ văn 12 sách KNTT
Tình huống then chốt tạo nên cao trào là khi Xuân Tóc Đỏ chơi xấu hai quán quân thực sự để có cơ hội đối đầu với quán quân Xiêm.
Phân tích: Vì bản chất gian manh, thủ đoạn, Xuân tìm cách gây ấn tượng với gia đình ông Văn Minh. Nhờ đó, hắn lọt vào trận chung kết với quán quân Xiêm, tạo tiền đề cho chuỗi sự kiện tiếp theo, dẫn đến việc được tung hô là “anh hùng cứu quốc”.
Câu 4 trang 18 Văn 12 Tập 1 – kết nối tri thức
Nét đặc sắc trong cảnh hùng biện của Xuân Tóc Đỏ: Hắn sử dụng giọng điệu đanh thép, đứng trên nóc xe ô tô để thị uy, xưng “ta”, gọi công chúng là “mi”. Hùng hồn tuyên bố hành động của mình là vì “hòa bình” và “cứu nguy”.
Những ghi chú trong ngoặc đơn: Gợi liên tưởng đến thể loại kịch, vì chúng đóng vai trò như phần chỉ dẫn sân khấu, mô tả hành động, cử chỉ, biểu cảm của nhân vật.
Câu 5 trang 18 Ngữ văn 12 Tập 1 – KNTT
Điểm tương đồng: Cả hai đều mang sắc thái giễu nhại, mỉa mai, phản ánh tinh thần trào phúng của tác phẩm.
Điểm khác biệt:
- Ngôn ngữ của người kể chuyện mang tính khách quan hơn, được thể hiện qua lối trần thuật theo ngôi thứ ba nhưng vẫn ngầm châm biếm.
- Ngôn ngữ của nhân vật thay đổi linh hoạt theo tình huống: lúc thì khẩn trương, lúc nghiêm trang giả tạo, lúc lại trịch thượng, đầy khoa trương.
Câu 6 trang 18 SGK KNTT Ngữ văn 12 Tập 1
Biện pháp nói mỉa:
- “Người ta đồn rằng có rất nhiều người hâm mộ vì đến chậm, không mua được vé, bèn hóa ra phẫn uất và chết một cách rất thể thao, nghĩa là tự tử dần bằng thuốc phiện không có giấm thanh, hút vào phổi.”
- “Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi.”
- “Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhảy xuống đất, lên xe hơi. Rồi mấy chiếc xe của các bạn thân của nó mở máy chạy, để lại cái đám công chúng mấy nghìn người bùi ngùi và cảm động.”
Biện pháp nghịch ngữ:
- “Nghĩa là bản chức yêu cầu ngài bảo tài tử của ngài phải nhu nhường, phải thua nhà vô địch Xiêm ngay đi!”
- “Hỡi quần chúng! Mi không hiểu gì, mi oán ta! Ta vẫn yêu quý mi mặc lòng mi chẳng rõ lòng ta!”
Câu 7 trang 18 SGK Văn 12 Tập 1
Vũ Trọng Phụng quan niệm: “Tiểu thuyết là sự thật ở đời” – văn học phải phản ánh hiện thực một cách chân thực, không né tránh. Ông nhìn thẳng vào xã hội với thái độ phê phán, bóc trần bản chất thối nát của thời đại. Tác phẩm của ông thường mang giọng điệu trào phúng, châm biếm sâu cay, thể hiện cuộc đời như một tấn hài kịch mà kẻ chi phối là đồng tiền và số phận con người bị cuốn theo vòng xoáy ấy.
Một số thủ pháp nghệ thuật Vũ Trọng Phụng sử dụng để tăng tính hiện thực:
- Cường điệu: Đẩy tình huống lên mức phi lý nhưng vẫn phản ánh bản chất thật của xã hội.
- Nói mỉa, nghịch ngữ: Dùng lời lẽ tưởng như ca ngợi nhưng thực chất là châm biếm sâu sắc.
- Giọng văn trào phúng: Pha lẫn giữa hài hước và chua xót, khiến người đọc vừa cười vừa ngẫm về thực tế cay đắng.
Câu 8 trang 18 Ngữ văn 12 Tập 1
Đoạn trích đã vạch trần sự u mê, cả tin của đám đông trong xã hội. Họ dễ dàng bị dẫn dắt bởi những kẻ ranh ma, bị thao túng bởi danh vọng, tiền bạc và những chiêu trò lố bịch.
Xã hội này bị “thôi miên” bởi những ảo tưởng, bị cuốn theo dòng dư luận mà không có chính kiến. Họ tung hô một kẻ lừa lọc như anh hùng, tôn vinh sự giả dối như lẽ tất yếu.
Đây là một lời cảnh tỉnh về tâm lý đám đông, về sự thiếu sáng suốt của những con người bị hào nhoáng che mắt, không nhận ra bản chất thật của sự việc.
Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu ấn tượng của bạn về khả năng của tiểu thuyết trong việc diễn tả bức tranh đời sống, thời đại qua học đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.
Tiểu thuyết có khả năng tái hiện chân thực bức tranh đời sống và thời đại, điều này được thể hiện rõ trong đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc. Tác phẩm không chỉ phản ánh xã hội Việt Nam giai đoạn đầu thế kỷ XX với những biến động lịch sử, mà còn khắc họa sâu sắc những con người điển hình của thời đại. Nhân vật Xuân Tóc Đỏ là đại diện cho sự đổi thay của xã hội, một kẻ xuất thân bình dân nhưng nhờ thời thế mà trở thành nhân vật có tầm ảnh hưởng. Qua ngòi bút sắc sảo và châm biếm, tác phẩm vừa mang tính phê phán vừa gợi lên những suy tư về xã hội đương thời.
Như vậy, việc soạn bài “Xuân tóc đỏ cứu quốc” đã hoàn tất, chúng ta đã sẵn sàng bước vào thế giới trào phúng đặc sắc của Vũ Trọng Phụng và khám phá những tầng lớp ý nghĩa sâu xa mà tác phẩm mang lại.
