Rừng xà nu là tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Trung Thành, mang đậm âm hưởng sử thi và tinh thần đấu tranh quật cường của dân tộc. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn soạn bài một cách ngắn gọn, súc tích, bám sát nội dung và nghệ thuật, hỗ trợ học sinh lớp 12 tiếp cận tác phẩm một cách dễ hiểu và hiệu quả nhất.
Bố cục
Phần 1 (chữ in nhỏ): Kể về Tnú sau ba năm tham gia cách mạng nay trở về thăm làng.
Phần 2 (phần còn lại): Cụ Mết thuật lại câu chuyện cuộc đời của Tnú cùng hành trình đấu tranh của dân làng Xô Man.
Câu 1 trang 48 sgk Ngữ văn 12 tập 2
a, Ý nghĩa của tác phẩm:
- Nhan đề “Rừng xà nu” mang ý nghĩa biểu tượng cho tinh thần quật cường, sức sống mãnh liệt của người dân Tây Nguyên trong kháng chiến. Đồng thời, đây cũng là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả, thể hiện tình cảm trân trọng dành cho những con người anh hùng.
b, Hình ảnh rừng xà nu dưới tầm đại bác:
- Cây xà nu chịu đựng sự tàn phá khốc liệt từ đạn pháo Mỹ, đầy đau thương và mất mát nhưng vẫn kiên cường vươn lên. Hình ảnh này tượng trưng cho cuộc sống bất khuất, ý chí kiên cường của con người làng Xô Man.
c, Hình ảnh đồi xà nu trải dài bất tận:
- Những cánh rừng xà nu kéo dài đến tận chân trời thể hiện sự nối tiếp của các thế hệ, biểu tượng cho sức sống bền bỉ của dân tộc, đất nước – một sức mạnh không gì có thể hủy diệt.
Câu 2 trang 49 sgk Ngữ văn 12 tập 2
a, Nhân vật anh hùng được cụ Mết kể lại – Tnú:
Phẩm chất, tính cách:
- Tnú thể hiện sự gan dạ, dũng cảm và trung thực từ nhỏ khi cùng Mai vào rừng tiếp tế cho anh Quyết.
- Lòng trung thành với cách mạng của anh được thử thách qua nhiều biến cố. Dù bị giặc bắt, tra tấn, trên lưng chằng chịt vết thương, anh vẫn không khuất phục.
Số phận đau thương:
- Chứng kiến vợ con bị sát hại mà không thể cứu được.
- Bản thân bị giặc tra tấn dã man, đốt cháy mười ngón tay.
- Nhưng Tnú không gục ngã, anh đứng dậy, kiên cường cầm vũ khí chống lại kẻ thù.
So với thế hệ đi trước như anh hùng Núp, A Phủ:
- Tnú có cơ hội giác ngộ lý tưởng cách mạng từ khi còn nhỏ.
- Không phải chịu cảnh tù đày hay cuộc sống cam chịu mà sớm tham gia vào con đường đấu tranh có tổ chức.
b, Câu chuyện bi tráng về cuộc đời Tnú:
- Cụ Mết nhấn mạnh đến bốn lần câu nói: “Tnú không cứu được vợ con” để khắc sâu bài học lớn.
- Khi chưa có vũ khí trong tay, ngay cả những người thân yêu nhất cũng không thể bảo vệ được.
- Chỉ khi đứng lên chiến đấu, cầm vũ khí chống lại kẻ thù thì mới có thể bảo vệ những điều thiêng liêng nhất.
- Đây là một chân lý cách mạng được đúc kết từ thực tế đau thương của dân tộc. Những mất mát ấy không chỉ là ký ức, mà còn là bài học truyền đời cho thế hệ sau.
c, Ý nghĩa câu chuyện Tnú đối với dân làng Xô Man:
- Gửi gắm thông điệp lớn của thời đại: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”.
- Để bảo vệ quê hương, dân tộc, con người không chỉ cần lòng yêu nước mà còn phải sẵn sàng cầm vũ khí chiến đấu, sẵn sàng hy sinh khi cần thiết.
d, Vai trò của các nhân vật:
- Cụ Mết, Mai, Dít, bé Heng đại diện cho các thế hệ tiếp nối, thể hiện tinh thần quật cường của làng Xô Man nói riêng và Tây Nguyên nói chung.
- Mai, Dít là hình ảnh của những người phụ nữ kiên cường, mang trong mình phẩm chất của người đi trước, kiên định giữa bão táp chiến tranh.
- Bé Heng là thế hệ kế cận, mang theo lý tưởng và tinh thần chiến đấu của cha anh, tiếp tục con đường giành thắng lợi cuối cùng.
- Trong cuộc chiến khốc liệt này, mỗi con người Việt Nam đều phải có ý chí mạnh mẽ, vươn lên để đấu tranh giành lại tự do.
Câu 3 trang 49 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Hình ảnh rừng xà nu và nhân vật Tnú có sự gắn kết chặt chẽ, tạo nên một biểu tượng giàu ý nghĩa. Nhà văn Nguyễn Trung Thành sử dụng rừng xà nu như một phép ẩn dụ cho tinh thần kiên cường, bất khuất, không chịu khuất phục trước kẻ thù của Tnú và dân làng Xô Man. Hình ảnh những cây xà nu vươn lên mạnh mẽ giữa bom đạn, dù bị tàn phá nhưng vẫn tiếp tục sinh sôi, tượng trưng cho sức sống mãnh liệt và lòng trung kiên của con người Tây Nguyên.
Câu 4 trang 49 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm:
Mang đậm chất sử thi hào hùng, thể hiện qua đề tài, chủ đề, cốt truyện, hệ thống nhân vật, hình tượng thiên nhiên và giọng điệu kể chuyện:
Đề tài gắn liền với lịch sử đấu tranh cách mạng, tái hiện tinh thần chiến đấu bất khuất của dân làng Xô Man trước ách áp bức của Mỹ – Diệm.
Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ, đặc biệt là rừng xà nu, không chỉ làm nền mà còn song hành với câu chuyện đấu tranh gian khổ của con người.
Nhân vật mang phong thái của người anh hùng sử thi, được miêu tả trong khung cảnh trang trọng, thể hiện khí phách Tây Nguyên cùng phẩm chất kiên trung của thế hệ cách mạng.
Kết cấu vòng tròn: Tác phẩm mở đầu và kết thúc đều là hình ảnh rừng xà nu, kết hợp với sự trở về của Tnú sau ba năm xa làng, tạo nên tính chất trọn vẹn và giàu sức gợi.
Phương thức trần thuật: Câu chuyện được kể qua lời cụ Mết – nhân vật đại diện cho truyền thống, qua không gian bếp lửa linh thiêng, như một lời nhắc nhở con cháu về quá khứ hào hùng và những người anh hùng của cộng đồng.
Ngôn ngữ và giọng điệu: Đậm chất sử thi, mang sắc thái hùng tráng, thể hiện tinh thần bất khuất của những con người Tây Nguyên trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
Luyện tập
Bài 1 trang 49 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Đọc toàn bộ tác phẩm để hiểu sâu hơn về nội dung, nghệ thuật và thông điệp của tác giả.
Bài 2 trang 49 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Ý nghĩa của đôi bàn tay Tnú:
- Đôi bàn tay thể hiện sự trung thành tuyệt đối với cách mạng, sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng cao đẹp.
- Đôi bàn tay ghi dấu những nỗi đau, những vết thương mà kẻ thù đã gây ra, là minh chứng cho sự tàn bạo của giặc.
- Là đôi bàn tay của trách nhiệm, gánh vác gia đình, tượng trưng cho tình yêu thương và sự che chở.
- Dù chịu nhiều đau đớn, nhưng chính đôi bàn tay ấy đã mạnh mẽ cầm vũ khí, đứng lên chiến đấu để bảo vệ quê hương.
⇒ Đôi bàn tay Tnú không chỉ mang ý nghĩa cá nhân mà còn là biểu tượng của sức mạnh cộng đồng, tinh thần quật cường của người anh hùng Tây Nguyên, đại diện cho ý chí kiên cường, bất khuất trước mọi kẻ thù.
Rừng xà nu xứng đáng là một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, không chỉ bởi giá trị nghệ thuật sâu sắc mà còn bởi ý nghĩa nhân văn và thời đại mà nó mang lại.
