Bài thơ Hải Khẩu Linh Từ là một tác phẩm tiêu biểu trong kho tàng văn học cổ, thể hiện tâm tư, tình cảm và khát vọng của con người trước thiên nhiên, vũ trụ. Trong chương trình Ngữ văn 12 (Kết Nối Tri Thức), tác phẩm được khai thác theo hướng mới, giúp học sinh hiểu sâu hơn về giá trị nội dung và nghệ thuật. Dưới đây là bản soạn siêu ngắn, tóm lược những ý chính quan trọng nhất để bạn dễ dàng nắm bắt.
Trước khi đọc
Câu hỏi 1 trang 94 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Một số truyện dân gian có yếu tố kì ảo như Tấm Cám, Sơn Tinh Thủy Tinh hay Sự tích Hồ Gươm đều mang ý nghĩa sâu sắc.
Trong Tấm Cám, yếu tố kì ảo thể hiện qua sự giúp đỡ của Bụt, chim sẻ nhặt thóc hay sự hóa thân của Tấm, thể hiện niềm tin vào công lý. Sơn Tinh Thủy Tinh có hình ảnh hai vị thần với sức mạnh phi thường, phản ánh ước mơ chế ngự thiên nhiên của người xưa. Sự tích Hồ Gươm kể về rùa vàng giúp vua Lê Lợi trả gươm, thể hiện lòng biết ơn và chính nghĩa.
Những yếu tố này không chỉ tạo sự hấp dẫn mà còn truyền tải quan niệm, ước mơ của cha ông ta.
Câu hỏi 2 trang 94 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Một số truyện truyền kì có yếu tố kì ảo mà mình biết là Chuyện người con gái Nam Xương (Nguyễn Dữ), Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân), và Truyền kì mạn lục.
Trong đó, mình ấn tượng nhất với Chuyện người con gái Nam Xương. Truyện kể về Vũ Nương – một người vợ hiền lành nhưng bị oan khuất do lời nói ngây thơ của con trai, dẫn đến cái chết oan uổng. Yếu tố kì ảo xuất hiện ở chi tiết Vũ Nương sống dưới thủy cung, thể hiện ước mơ công lý nhưng cũng là nỗi xót xa trước số phận bi thương của người phụ nữ xưa.
Đọc văn bản
Câu 1 Giới thiệu về nguồn gốc và chân dung nhân vật chính
Trả lời:
Lai lịch nhân vật:
- Họ tên đầy đủ: Nguyễn Cơ (còn được gọi là Bích Châu, Chế Thắng phu nhân).
- Quê quán: Nam Định.
- Phu quân: Trần Duệ Tông.
→ Là một cung phi triều Trần, xuất thân từ gia đình quan lại.
Chân dung nhân vật:
- Ngoại hình: Sở hữu nhan sắc kiều diễm, được miêu tả với những nét đẹp thanh tú: “mày ngài, mắt phượng, má hồng, môi thắm”, dáng đi uyển chuyển, dịu dàng.
- Tính cách: Thông minh, ngay thẳng, mạnh mẽ và có lòng yêu nước, thương dân.
- Tài năng: Am hiểu văn chương, thi ca, khéo léo trong nữ công gia chánh, đồng thời tinh thông binh pháp, có khả năng chỉ huy và lãnh đạo.
Câu 2 Những yếu tố linh thiêng, huyền bí trong câu chuyện tác động thế nào đến cảm xúc của bạn?
Trả lời:
Những chi tiết mang màu sắc huyền bí:
- Bích Châu xuất hiện trong giấc mơ của vua Duệ Tông với nhan sắc rực rỡ, truyền đạt thông điệp qua điềm báo.
- Sự trợ giúp từ các thế lực siêu nhiên như Long Quân và chính Bích Châu.
- Những hình ảnh kỳ ảo như cung điện dưới biển, “cá chép hóa rồng”, “vượn biến thành người” tạo nên không khí thần thoại.
Tác động đến cảm xúc người đọc:
- Khơi gợi sự kính trọng và cảm giác linh thiêng trước nhân vật.
- Tạo nên sức hút, tăng thêm yếu tố huyền bí và hấp dẫn cho câu chuyện.
- Đồng thời, mang đến sự xúc động và suy ngẫm về số phận nhân vật.
Câu 3 Dự đoán về cách hành xử của nhân vật Bích Châu
Trả lời:
Sau khi biết về giấc mơ, với tính cách kiên trung và lòng yêu nước của mình, Bích Châu nhiều khả năng sẽ chấp nhận hi sinh bản thân để đổi lấy sự bình yên cho đất nước.
Câu 4 Dự đoán về diễn biến tiếp theo của câu chuyện
Trả lời:
Bích Châu sẽ xuất hiện trong giấc mơ của nhà vua, báo trước những hiểm họa mà đất nước sắp đối mặt. Nhờ làm theo lời bà, nhà vua tránh được tai ương lớn. Để ghi nhớ công lao to lớn ấy, vua cho lập đền thờ, giúp nhân dân đời đời tưởng nhớ đến bà.
Câu 5 Lưu ý về nội dung thư trao đổi giữa Quảng Lợi vương và Lê Thánh Tông
Trả lời:
Mặc dù cả hai bên đều dành cho nhau sự kính trọng, nhưng vẫn chưa thể đạt được sự thống nhất về vấn đề lãnh thổ, tạo nên một cuộc tranh luận chưa có hồi kết.
Câu 6 Lưu ý: Những chi tiết miêu tả về việc thực thi luật pháp ở thủy cung
Trả lời:
Luật pháp tại thủy cung được xây dựng trên nền tảng công lý và sự minh bạch.
Được áp dụng nghiêm minh cho tất cả mọi sinh vật, không phân biệt thân phận hay địa vị.
Câu 7 Lưu ý: Sự lặp lại của yếu tố “giấc mộng” trong diễn biến câu chuyện
Trả lời:
Yếu tố “giấc mộng” góp phần tăng thêm sự huyền bí và kịch tính cho câu chuyện.
Đây là chi tiết quan trọng giúp hé mở những bí ẩn, làm sáng tỏ một phần sự thật trong câu chuyện.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 105 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
| Sự kiện/Nhân vật/Chi tiết | Yếu tố kỳ ảo, linh thiêng | Ý nghĩa |
| Bích Châu | Sở hữu phép thuật, vẻ đẹp rực rỡ | Thể hiện quyền năng của thế giới tâm linh, làm tăng sự huyền bí cho câu chuyện |
| Giấc mộng của vua Trần Duệ Tông | Nhận được lời báo mộng từ Bích Châu về cuộc chiến với Chiêm Thành | Điềm báo quan trọng, dự báo sự kiện sắp xảy ra |
| Giấc mơ của người con trai | Thấy hình ảnh mẹ mình | Gợi mở sự đoàn tụ, giúp con trai tìm lại mẹ |
| Long Quân | Phù trợ vua Trần Duệ Tông đánh bại quân Chiêm Thành | Biểu tượng của thần linh bảo hộ, thể hiện niềm tin vào sự che chở từ thế giới siêu nhiên |
| Vua Trần Duệ Tông được Bích Châu cứu giúp | Nhận được sự bảo vệ nhờ thế lực siêu nhiên | Minh chứng cho sự linh thiêng, sự quan tâm của thần linh đối với con người |
| Bích Châu được giải oan | Được minh oan sau nhiều hiểu lầm | Khẳng định giá trị của công lý, chiến thắng của lẽ phải |
| Vua Trần Duệ Tông lập đền thờ Bích Châu | Thể hiện lòng biết ơn và sự tôn kính | Ghi nhận công lao, khẳng định niềm tin vào những giá trị tâm linh |
Câu 2 trang 105 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Qua lời khuyên răn, suy tư và hành động của Bích Châu, bạn có nhận xét gì về phẩm chất và đức tính của hình tượng người phụ nữ mà tác giả xây dựng trong tác phẩm?
Trả lời:
Nhân vật Bích Châu được khắc họa với vẻ đẹp toàn diện cả về dung mạo lẫn phẩm hạnh. Bà là một người phụ nữ chuẩn mực, luôn tuân theo lễ nghi, sống có nguyên tắc, giàu lòng thủy chung và sẵn sàng hy sinh vì đại nghĩa. Tác giả đã xây dựng hình tượng người phụ nữ lý tưởng theo quan niệm truyền thống, hội tụ đầy đủ những phẩm chất cao quý: công, dung, ngôn, hạnh.
Câu 3 trang 105 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Sự kết hợp giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kỳ ảo trong tác phẩm có vai trò gì trong việc truyền tải thông điệp của câu chuyện?
Trả lời:
Việc đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kỳ ảo đã góp phần quan trọng trong việc truyền tải thông điệp của tác phẩm. Sự kết hợp này không chỉ giúp câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn mà còn làm cho những sự kiện lịch sử trở nên mềm mại, dễ tiếp cận hơn với người đọc. Nhờ yếu tố kỳ ảo, nội dung không còn khô khan mà trở nên huyền bí, lôi cuốn, đồng thời tăng thêm tính biểu tượng và chiều sâu ý nghĩa cho tác phẩm.
Câu 4 trang 105 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Trong số các chi tiết, sự kiện kỳ ảo xuất hiện trong Đền thiêng cửa bể, theo bạn, chi tiết nào là hấp dẫn nhất? Vì sao?
Trả lời:
Theo tôi, chi tiết kỳ ảo thú vị và cuốn hút nhất chính là sự xuất hiện của con rùa vàng. Hình ảnh này không chỉ tạo ra yếu tố bất ngờ, tăng thêm sự huyền bí cho câu chuyện mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Trong tín ngưỡng dân gian, rùa vàng là một trong tứ linh (long, lân, quy, phụng), đại diện cho sự linh thiêng, trường tồn và bảo hộ. Điều này giúp câu chuyện trở nên hấp dẫn hơn và thể hiện rõ nét yếu tố tâm linh trong tác phẩm.
Câu 5 trang 105 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Quan điểm hiện thực của tác giả được thể hiện như thế nào qua:
a, Việc miêu tả “bộ máy nhà nước” của Quảng Lợi vương.
b, Nội dung hai bức thư trao đổi giữa vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương.
Trả lời:
a, Tác giả đã thể hiện cái nhìn khách quan về “bộ máy nhà nước” dưới thời Quảng Lợi vương. Qua phần miêu tả, có thể thấy chính quyền thời kỳ này vẫn còn sơ khai, quyền lực tập trung chủ yếu vào nhà vua, chưa có sự phân quyền rõ ràng. Cách tái hiện này cho thấy tác giả có sự nghiên cứu kỹ lưỡng về lịch sử, phản ánh được thực trạng chính trị của thời đại.
b, Nội dung hai bức thư trao đổi giữa vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương thể hiện quan điểm đa chiều của tác giả. Ông không chỉ cung cấp cho người đọc góc nhìn chân thực về bối cảnh lịch sử mà còn khẳng định tinh thần độc lập, tự chủ của dân tộc. Qua đó, tác giả đề cao ý thức gìn giữ chủ quyền và nhấn mạnh tầm quan trọng của chính trị, ngoại giao trong việc bảo vệ đất nước.
Câu 6 trang 105 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đối thoại trong văn bản.
Trả lời:
Tác phẩm Hải Khẩu Linh Từ đã vận dụng ngôn ngữ đối thoại một cách tinh tế, góp phần tăng tính sinh động và hấp dẫn cho câu chuyện. Cách xây dựng lời thoại không chỉ giúp bộc lộ rõ tính cách nhân vật mà còn truyền tải những ý tưởng sâu sắc của tác giả. Nhờ đó, tác phẩm trở nên giàu giá trị nghệ thuật và có sức ảnh hưởng mạnh mẽ.
Câu 7 trang 105 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Bình luận về chi tiết nàng Bích Châu hiển linh giúp vua thắng trận và việc nàng được lập đền thờ.
Trả lời:
Chi tiết Bích Châu hiển linh trợ giúp nhà vua chiến thắng và được lập đền thờ phản ánh niềm tin sâu sắc của nhân dân Việt Nam vào thế giới tâm linh. Đồng thời, điều này còn thể hiện truyền thống tôn vinh, tri ân những người có công với đất nước. Đây là một yếu tố quan trọng, góp phần làm nổi bật chủ đề của tác phẩm cũng như thể hiện quan niệm của tác giả về sự gắn kết giữa con người, lịch sử và tín ngưỡng.
Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhân vật Bích Châu trong tác phẩm.
Nhân vật Bích Châu là một hình tượng tiêu biểu của người phụ nữ thời phong kiến, giàu đức hy sinh và trung hiếu. Dù mang số phận bi thương, nàng vẫn thể hiện lòng yêu nước sâu sắc khi tự nguyện hiến thân để cầu quốc thái dân an. Tấm lòng cao cả của Bích Châu thể hiện tinh thần trách nhiệm, sẵn sàng hy sinh vì lợi ích chung. Hình tượng của nàng vừa là niềm tự hào vừa gợi lên sự thương cảm về số phận người phụ nữ trong xã hội cũ. Bích Châu là biểu tượng của lòng trung trinh và sự cống hiến cao cả.
Soạn văn 12 Hải khẩu linh từ đóng vai trò then chốt như một người bạn đồng hành đáng tin cậy, không chỉ hỗ trợ học sinh lớp 12 nắm vững kiến thức môn Văn mà còn khơi gợi cảm hứng học tập và giúp các em tự tin chinh phục mọi thử thách trong môn học này.
