Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu là một tác phẩm giàu triết lý, giúp người đọc nhận thức sâu sắc về hiện thực cuộc sống và góc nhìn nghệ thuật. Trong chương trình Ngữ văn 12 (bộ Cánh Diều), văn bản này tiếp tục khơi gợi những suy ngẫm về vẻ đẹp và bi kịch ẩn sau bức tranh cuộc đời. Bài soạn dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nội dung, ý nghĩa và thông điệp mà tác phẩm muốn truyền tải!
Chuẩn bị – Yêu cầu trang 20 Ngữ văn 12 tập 1
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” và tác giả Nguyễn Minh Châu
“Chiếc thuyền ngoài xa” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Minh Châu, phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội và triết lý về cuộc sống, con người. Truyện kể về chuyến đi thực tế của một nhiếp ảnh gia để tìm kiếm một bức ảnh nghệ thuật nhưng lại phát hiện ra những góc khuất đau lòng trong cuộc sống gia đình của những người lao động nghèo.
Nguyễn Minh Châu (1930 – 1989) là một trong những cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông được coi là người mở đường cho văn học đổi mới sau năm 1975, với phong cách giàu chất triết lý và nhân văn sâu sắc. Các tác phẩm của ông thường đi sâu vào số phận con người trong những hoàn cảnh éo le, phản ánh chân thực những giá trị đạo đức và cuộc sống.
Nội dung đọc hiểu
Trả lời câu hỏi giữa bài
Câu 1 trang 26 Ngữ văn 12 tập 1 Cánh diều
Hai nhân vật xuất hiện một cách đột ngột, phá vỡ khung cảnh yên bình mà người nghệ sĩ đang chiêm ngưỡng.
Dự đoán: Họ có thể sẽ tranh cãi gay gắt, tạo nên một bầu không khí căng thẳng và hỗn loạn.
Câu 2 trang 26 sgk Văn 12 tập 1
Hình ảnh đó khiến em cảm thấy hoang mang, sợ hãi trước sự thô bạo và tàn nhẫn của người đàn ông.
Câu 3 trang 27 Ngữ văn 12 tập 1 – Cánh diều
Chú bé Phác nhẹ nhàng đặt tay lên khuôn mặt mẹ, như muốn lau đi những giọt nước mắt. Hành động ấy thể hiện tình thương sâu sắc và sự thấu hiểu của cậu bé trước nỗi đau mà mẹ phải chịu đựng.
Câu 4 trang 28 Văn 12 tập 1
Điều đó khiến em nhận ra sự hy sinh lớn lao của người mẹ. Người mẹ mang trên mình sự khắc khổ, vất vả, còn người con lại xinh đẹp, yêu kiều. Điều này chứng tỏ mẹ đã chấp nhận tất cả gian truân để con có một cuộc sống đủ đầy và tốt đẹp hơn.
Câu 5 trang 29 sgk Ngữ văn 12 tập 1
Người đàn bà hướng về phía Đẩu, chắp tay vái không ngừng, khẩn thiết cầu xin:
Con lạy quý tòa…
Sao, sao?
Quý tòa có bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, nhưng xin đừng bắt con bỏ nó…
⇒ Người đàn bà sẵn sàng từ bỏ danh dự, quỳ lạy chỉ mong được giữ lại gia đình, dù cuộc sống có khốn khổ đến đâu.
Câu 6 trang 30 Ngữ văn 12 tập 1 bộ Cánh diều
Khi kể về cuộc đời mình, người đàn bà dần lộ rõ sự lúng túng và sợ hãi, không còn vẻ điềm tĩnh như ban đầu.
Câu 7 trang 31 Ngữ văn 12 tập 1
Có thể vị chánh án nhận ra rằng không phải lúc nào đúng – sai cũng rạch ròi, có những điều tưởng chừng bất công nhưng lại xuất phát từ thực tế cuộc sống. Không thể áp dụng những quy tắc chung chung cho tất cả mọi trường hợp, mà phải thấu hiểu hoàn cảnh và mong muốn thực sự của mỗi người.
Câu 8 trang 32 Ngữ văn 12 Cánh diều
Hình ảnh con thuyền lênh đênh giữa sóng gió là biểu tượng cho cuộc sống đầy khó khăn, biến động. Việc lặp lại hình ảnh này nhằm nhấn mạnh rằng cuộc đời không phải lúc nào cũng yên ả, mà luôn có những thử thách. Trong hoàn cảnh ấy, gia đình người đàn bà cần một chỗ dựa vững chắc, cần người đàn ông để cùng gánh vác.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 trang 33 sgk Ngữ văn 12 tập 1
Bố cục:
Phần 1: Từ đầu đến “chiếc thuyền lưới vó đã biến mất”: Hai phát hiện quan trọng của Phùng – một nghệ sĩ nhiếp ảnh.
Phần 2: Phần còn lại: Câu chuyện về người đàn bà hàng chài.
Sơ đồ quan hệ giữa các nhân vật:
Nhân vật chính: Phùng, Chánh án Đẩu, vợ chồng người đàn bà hàng chài, cậu bé Phác.
Mối quan hệ gia đình: Vợ chồng người đàn bà hàng chài và con trai – Phác.
Mối quan hệ ngoài gia đình: Phùng và Đẩu can thiệp, muốn giúp đỡ người đàn bà hàng chài.
Câu 2 trang 33 Ngữ văn 12 tập 1
Câu chuyện được thuật lại qua góc nhìn của nhân vật Phùng.
Việc lựa chọn điểm nhìn này giúp làm nổi bật quá trình thay đổi nhận thức của Phùng – một nghệ sĩ luôn theo đuổi cái đẹp, ban đầu ngỡ rằng nghệ thuật chỉ cần vẻ ngoài hoàn mỹ. Tuy nhiên, khi tiếp xúc với cuộc đời thực, anh dần hiểu ra rằng ẩn sau cái đẹp có thể là những góc khuất, những bi kịch mà nghệ thuật không thể phản ánh hết. Đây cũng là một bài học sâu sắc về cách nhìn nhận cuộc sống.
Câu 3 trang 33 Cánh diều – Văn 12 tập 1
Khi tận mắt chứng kiến cảnh bạo lực gia đình, Phùng không khỏi xót xa, cay đắng trước số phận đầy ngang trái của những con người lao động nghèo khổ. Anh nhận ra đằng sau bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp lại là một hiện thực tàn nhẫn.
Khi đối diện với người đàn bà tại tòa án:
Nghe những lời tâm sự của chị, Phùng cảm thấy ngột ngạt, khó thở vì quá bất ngờ trước cách chị lựa chọn chấp nhận cuộc sống.
Từ sự cam chịu, nhẫn nhịn của người đàn bà, anh dần nhận ra trong chị là cả một tấm lòng vị tha, giàu đức hy sinh. Khi chị nói: “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình”, Phùng hiểu rằng cuộc sống không thể nhìn nhận một cách đơn giản, mà phải xét trong bối cảnh cụ thể.
➡ Qua đó, Phùng nhận ra rằng nghệ thuật chân chính không chỉ là cái đẹp bề ngoài mà còn phải phản ánh được những góc khuất của cuộc sống, thấu hiểu con người trong những mối quan hệ phức tạp, đa chiều.
Câu 4 trang 33 – Ngữ văn 12 tập 1 Sách mới
Trước những trận đòn của chồng: Chị lặng lẽ chịu đựng, không phản kháng, thể hiện sự cam chịu đã ăn sâu vào số phận.
Khi con trai lao vào đánh cha: Chị đau đớn, ngăn cản con, không muốn thằng bé phạm sai lầm.
Khi bị yêu cầu từ bỏ chồng: Chị hết lời van xin, thậm chí quỳ lạy mong được tiếp tục chung sống với chồng.
Lúc kể lại câu chuyện đời mình: Chị tỏ ra bình tĩnh, điềm đạm, kể chuyện bằng một thái độ dứt khoát, không hề lúng túng.
Khi nhắc đến những đứa con và giây phút hạnh phúc hiếm hoi: Chị rạng rỡ, đầy tự hào vì những niềm vui nhỏ bé trong cuộc sống khốn khổ.
➡ Qua những biểu hiện khác nhau ấy, người đàn bà hàng chài hiện lên với một tính cách đa diện, vừa cam chịu, nhẫn nhục, vừa sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời. Đó là con người đã trải qua nhiều sóng gió, chấp nhận hy sinh để bảo vệ những gì quý giá nhất đối với mình – những đứa con.
Câu 5 trang 33 Ngữ văn 12 tập 1 Bộ Cánh diều
Tính đối thoại thể hiện rõ trong cuộc trò chuyện giữa người đàn bà với Phùng và Đẩu tại tòa án. Không chỉ qua lời nói, mà ngay cả ánh mắt, cử chỉ của ba người cũng thể hiện sự khác biệt trong cách nhìn nhận về cuộc sống.
Phùng và Đẩu đại diện cho lẽ công bằng, muốn giúp người đàn bà thoát khỏi cảnh bạo hành.
Người đàn bà lại có cách nhìn khác, chị chấp nhận hy sinh bản thân để giữ gìn gia đình, vì con cái.
➡ Chủ đề của tác phẩm: Từ cuộc đối thoại này, tác phẩm phản ánh số phận nghiệt ngã của những con người trong xã hội, đồng thời gửi gắm tư tưởng về nghệ thuật. Nghệ thuật chân chính không thể tách rời cuộc đời, mà phải xuất phát từ thực tế, phản ánh cuộc sống một cách chân thực và đa chiều.
Câu 6 trang 33 Ngữ văn 12 tập 1 – Cánh diều
Sự lựa chọn của người đàn bà hàng chài thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, đồng thời bộc lộ vẻ đẹp của sự nhẫn nhịn, cam chịu và lòng bao dung sâu sắc.
Đối diện với những trận đòn của người chồng vũ phu, chị không than trách hay oán giận mà ngược lại, chị thấu hiểu hoàn cảnh khó khăn của gia đình và thậm chí còn tìm cách biện hộ cho chồng.
➡ Đây là hình ảnh của những người phụ nữ tảo tần, giàu đức hy sinh, sẵn sàng gánh chịu đau khổ để bảo vệ những gì quan trọng nhất với họ – con cái và gia đình.
Qua việc soạn bài, chúng ta không chỉ hiểu rõ hơn về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm mà còn rút ra được những chiêm nghiệm quý giá về cách nhìn nhận và đối diện với những nghịch lý trong cuộc đời. Hãy để “Chiếc thuyền ngoài xa” mãi là hành trang tinh thần, giúp ta vững vàng hơn trên hành trình khám phá và thấu hiểu cuộc sống.
