Số phận con người của Sholokhov là một tác phẩm đầy xúc động, khắc họa chân thực nỗi đau và nghị lực phi thường của con người trong chiến tranh. Qua câu chuyện của Andrei Sokolov, nhà văn không chỉ tố cáo sự tàn khốc của chiến tranh mà còn tôn vinh sức mạnh ý chí, lòng nhân ái và khát vọng sống. Cùng theo dõi soạn văn 12 bài số phận con người để hiểu rõ hơn giá trị nhân văn và nghệ thuật của truyện ngắn này.
Câu 1 trang 124 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Hoàn cảnh và tâm trạng của An-đrây Xô-cô-lốp trước khi gặp bé Va-ni-a
Năm 1944, sau khi trốn thoát khỏi trại giam, Xô-cô-lốp nhận tin vợ và con gái bị sát hại, niềm hy vọng cuối cùng – con trai A-na-tô-li – cũng bị một tay súng bắn tỉa Đức giết chết.
Mất đi tất cả những người thân yêu, anh chìm trong nỗi đau tận cùng, không biết phải đi đâu về đâu. Anh chọn trở thành tài xế cho nông trường để kiếm sống.
Để xoa dịu nỗi đau, anh tìm đến rượu, dù hiểu rõ tác hại của nó.
Gặp gỡ bé Va-ni-a – một đứa trẻ mồ côi, lang thang, đói rách sau chiến tranh – khiến anh không kìm được nước mắt.
⟶ Hai con người với những số phận nghiệt ngã được đặt cạnh nhau nhằm lên án chiến tranh tàn khốc.
Hình ảnh Xô-cô-lốp không chỉ thể hiện khí phách kiên cường của nhân dân mà còn phản ánh nỗi đau sâu sắc do chiến tranh gây ra. Đó là cái giá đắt của chiến thắng, là bi kịch của con người trong thời loạn lạc.
Câu 2 trang 124 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Việc Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi đã tạo ra một bước ngoặt lớn trong cuộc sống của cả hai:
Với bé Va-ni-a:
- Từ một đứa trẻ lang thang, bơ vơ giữa chiến tranh, em có được sự che chở, một mái ấm thực sự.
- Niềm vui, hy vọng, sự hạnh phúc thể hiện rõ qua ánh mắt sáng ngời, sự im lặng đầy tư lự khi ngồi trên xe, chờ đợi từng lời của người cha mới.
Với Xô-cô-lốp:
- Việc nhận nuôi Va-ni-a giúp anh tìm lại ý nghĩa của cuộc sống, vơi bớt phần nào nỗi đau chiến tranh.
- Dù mang trong lòng nhiều tổn thương, anh vẫn sẵn sàng dành tình yêu thương, bao bọc đứa trẻ đáng thương.
- Dù chịu đựng nhiều đau khổ, anh không muốn Va-ni-a biết, luôn cố gắng mang đến cho con nuôi những điều tốt đẹp nhất.
⟶ Hình ảnh Xô-cô-lốp hiện lên như một con người từng trải, giàu lòng nhân hậu, trách nhiệm. Góc nhìn của nhân vật hòa cùng điểm nhìn của tác giả, thể hiện sự trân trọng đối với tình thương và khát vọng hướng đến một cuộc sống bình yên.
Câu 3 trang 124 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Xô-cô-lốp vượt qua nỗi đau
Khi nhận nuôi bé Va-ni-a, Xô-cô-lốp phải đối mặt với nhiều khó khăn trong cuộc sống hàng ngày.
Việc nuôi dưỡng đứa trẻ mồ côi không hề dễ dàng, luôn tiềm ẩn những rủi ro.
Dù cố gắng vun đắp tình yêu thương cho con nuôi, nỗi đau quá khứ vẫn dai dẳng đeo bám anh.
⟶ Xô-cô-lốp tuy vươn lên bằng ý chí kiên cường, nhưng những tổn thương từ chiến tranh và mất mát không bao giờ có thể xóa nhòa. Đây chính là bi kịch sâu sắc trong cuộc đời anh.
Câu 4 trang 124 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Thái độ của người kể chuyện
Bày tỏ sự ngưỡng mộ và trân trọng trước lòng kiên cường, nhân hậu của Xô-cô-lốp.
Hình ảnh bé Va-ni-a thể hiện niềm tin và hy vọng vào một tương lai tốt đẹp.
Bộc lộ niềm tin vào sức mạnh, sự hy sinh thầm lặng của những con người Nga trong công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước.
⟶ Đoạn kết của tác phẩm mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, kêu gọi sự quan tâm của xã hội đối với những con người bất hạnh, đồng thời nhấn mạnh giá trị của tình yêu thương trong cuộc sống.
Câu 5 trang 124 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Suy nghĩ của tác giả về số phận con người
Cuộc đời mỗi con người có thể phải đối mặt với những mất mát, đau thương, nhưng điều đó không có nghĩa là niềm hy vọng và hạnh phúc sẽ bị dập tắt.
Tác giả thể hiện niềm tin mạnh mẽ rằng khi con người biết yêu thương, sẻ chia và đồng hành cùng nhau, họ xứng đáng có được hạnh phúc.
Luyện tập
Bài 1 trang 124 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Nét mới trong truyện ngắn Số phận con người khi khắc họa chiến tranh vệ quốc:
Bút pháp hiện thực táo bạo:
- Tác phẩm không xây dựng một cái kết hoàn toàn viên mãn mà mở ra những thử thách, khó khăn, phản ánh chân thực cuộc sống.
- Thay vì lãng mạn hóa chiến tranh, tác giả đi sâu vào những mất mát, đau thương mà nó gây ra.
- Các tình tiết trong truyện được sắp xếp chặt chẽ, mang tính nghệ thuật cao, làm nổi bật tính cách nhân vật.
Xây dựng nhân vật:
- Nhân vật chính là những con người bình dị, nhỏ bé nhưng có số phận điển hình trong chiến tranh.
- Hình ảnh con người được ví như những hạt cát đơn độc, bị cuốn trôi giữa cơn bão lịch sử.
- Trong hoàn cảnh khắc nghiệt, nhân vật vẫn giữ được phẩm chất kiên cường, nhân hậu, thể hiện vẻ đẹp vĩ đại của con người.
Bài 2 trang 124 sgk Ngữ văn 12 tập 2
Sau khi đến vùng đất mới, Xô-cô-lốp lao vào tìm việc để có thể nuôi nấng Va-ni-a. Ban đầu, ông xin làm lái xe nhưng không được nhận, phải chật vật tìm kế sinh nhai. Cuối cùng, bằng số tiền dành dụm, ông mở một trang trại nhỏ, cùng con trai nuôi chăm chỉ làm việc.
Những người hàng xóm xung quanh thương cảm trước cảnh côi cút của hai cha con nên đã giúp đỡ họ vượt qua khó khăn. Dần dần, cuộc sống trở nên ổn định, Xô-cô-lốp cho Va-ni-a đi học. Cảm nhận được tình yêu thương của cha nuôi, cậu bé luôn nỗ lực học tập và trưởng thành trong vòng tay yêu thương. Cuối cùng, Xô-cô-lốp cũng được chứng kiến Va-ni-a lớn lên, trở thành người có ích, hai cha con sống hạnh phúc bên nhau.
Qua tác phẩm “Số phận con người”, chúng ta nhận thấy rằng số phận con người không chỉ được định đoạt bởi hoàn cảnh mà còn bởi chính sự lựa chọn và hành động của mỗi cá nhân. Những khát khao, nỗi đau và nghị lực sống của nhân vật đã khắc họa sâu sắc bản chất con người trước những thử thách khắc nghiệt của cuộc đời. Điều này không chỉ làm nổi bật giá trị của sự kiên cường mà còn gợi mở cho chúng ta suy ngẫm về ý nghĩa tồn tại và trách nhiệm của mỗi người trong việc định hình số phận của chính mình.
