“Một chuyện đùa nho nhỏ” là tác phẩm hài hước, sâu sắc trong chương trình Ngữ văn 10, phản ánh tài năng nghệ thuật và cái nhìn tinh tế của tác giả về cuộc sống. Khi soạn văn 10 Một chuyện đùa nho nhỏ, học sinh sẽ khám phá cách tác phẩm sử dụng ngôn ngữ dí dỏm, nhân vật sinh động để truyền tải thông điệp về con người và xã hội một cách nhẹ nhàng nhưng đầy ý nghĩa.
Trước khi đọc
Các cậu ạ, tớ nhớ mãi lần hồi nhỏ đi hái trộm ổi nhà bác hàng xóm. Khi bị bác bắt gặp, tớ đã nghĩ phen này sẽ bị mắng một trận no đòn. Nhưng không, bác chẳng những không trách phạt mà còn hiền từ cho thêm một túi ổi to hơn và dặn lần sau cứ sang xin, đừng trèo cây nguy hiểm.
Sự khoan dung của bác hôm đó làm tớ xấu hổ nhưng cũng thấm thía vô cùng. Kỉ niệm nhỏ ấy đã dạy tớ một bài học lớn về lòng trung thực và sức mạnh của sự tử tế. Đến giờ, nó vẫn luôn nhắc nhở tớ rằng, lòng bao dung đôi khi có sức mạnh giáo dục lớn hơn bất kỳ lời trách phạt nào.
Đọc văn bản
Về ngôi kể và góc nhìn trong câu chuyện
Câu chuyện được kể bằng ngôi thứ nhất, người kể tự xưng là “tôi”.
Phần lớn lời kể được thể hiện từ quan điểm “lúc đó”, tức là trong quá khứ khi sự việc xảy ra.
Sự đồng cảm của người kể với nhân vật Na-đi-a
Người kể thể hiện sự thấu hiểu và cảm thông với nỗi sợ hãi của Na-đi-a. Qua ánh mắt và cảm nhận của nàng, người kể miêu tả khung cảnh bên ngoài và thay nàng bày tỏ những lo lắng như: “Nàng sẽ chết mất, sẽ phát điên mất.”
Dấu hiệu hài hước trong lời kể của nhân vật “tôi”
Câu nói mang tính trêu đùa: “Ôi, gương mặt đáng yêu của nàng mới ngộ nghĩnh làm sao!” cho thấy sự pha chút hài hước trong cách nhìn nhận của người kể.
Nguyên nhân Na-đi-a không muốn tin rằng gió đã thốt ra lời ấy
Vì trong lòng nàng vẫn hy vọng đó là lời của nhân vật “tôi” chứ không phải do gió nói.
Sự khác biệt giữa suy đoán của người kể và hành động của Na-đi-a
Người kể nghĩ Na-đi-a sợ độ cao, sợ trượt xe một mình, nhưng thực tế nàng vẫn đi thẳng, không hề quay đầu lại, thể hiện sự quyết tâm.
Ý nghĩa hình ảnh “hàng rào cao có đinh nhọn” và hành động “ghé nhìn qua khe hở”
Hàng rào là biểu tượng cho rào cản ngăn cách hai con người.
Hành động của nhân vật “tôi” khi nhìn qua khe hở như một cách phá bỏ bức tường vô hình ấy, vượt qua khoảng cách giữa họ.
Tâm trạng của nhân vật “tôi” khi trở về thời điểm hiện tại kể chuyện
Nhân vật “tôi” vẫn không quên ký ức về Na-đi-a, luôn day dứt và thắc mắc vì sao mình đã từng đùa giỡn như vậy.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 58 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2
Truyện ngắn “Một chuyện đùa nho nhỏ” được kể bằng ngôi thứ nhất, nhân vật kể chuyện tự xưng là “tôi”.
Người kể đồng thời là nhân vật chính trong câu chuyện.
Câu 2 trang 58 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2
Truyện gồm hai phần chính:
Phần một: từ đầu đến câu “Còn tôi trở vào nhà thu xếp đồ đạc” kể lại kỷ niệm trượt tuyết của “tôi” và Na-đi-a, cùng với lời đùa “Na-đi-a, anh yêu em!”.
Phần hai: phần còn lại kể về thời điểm “bây giờ”, khi Na-đi-a đã lập gia đình còn “tôi” băn khoăn không hiểu vì sao trước đây lại có những câu đùa như vậy.
Phần đầu có thể chia nhỏ theo các sự kiện sau:
Lần đầu “tôi” và Na-đi-a cùng trượt tuyết, đồng thời “tôi” nói câu đùa lần đầu.
Lần thứ hai, thứ ba và những ngày tiếp theo, “tôi” đều nói đi nói lại câu đùa ấy.
Lần đầu Na-đi-a trượt tuyết một mình, không nghe thấy câu đùa.
Lần cuối cùng Na-đi-a nghe lại câu đùa “Na-đi-a, anh yêu em!”.
Câu 3 trang 58 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2
Tình cảm thật sự của nhân vật “tôi” với Na-đi-a không phải là tình yêu như lời thì thầm trong tiếng gió. “Tôi” vẫn giữ khoảng cách quan sát xung quanh, và lời nói chỉ vang lên nhẹ nhàng theo gió.
Câu 4 trang 58 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2
Từ lần trượt tuyết thứ hai trở đi, khi đã bắt đầu có ý đùa với Na-đi-a, những cử chỉ và hành động của “tôi” cho thấy anh không còn đồng cảm với nàng như trước:
Khi thấy Na-đi-a tái mặt, run rẩy, “tôi” không còn ôm nàng như lần đầu.
Sau đó, “tôi” không chú ý tới vẻ sợ hãi của Na-đi-a mà chỉ tập trung vào tiếng gió và thời điểm phát ra câu đùa.
“Tôi” đã dần mất đi sự cảm thông, và nhiều năm sau vẫn day dứt vì đã đánh mất một tình cảm trong sáng.
Câu 5 trang 58 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2
Đối với Na-đi-a, câu đùa đó như lời tỏ tình mà bất cứ cô gái nào cũng mong được nghe. Nó còn là câu nói vang lên giữa lúc nàng đang cực kỳ sợ hãi, nghĩ rằng “chỉ một giây nữa thôi có thể sẽ chết”.
Na-đi-a vẫn muốn trượt tuyết một mình để kiểm chứng xem mình có còn nghe thấy lời đó, và để tận hưởng cảm giác ngọt ngào dù phải đối mặt với nỗi sợ hãi lớn.
Câu 6 trang 58 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2
Cảnh chia tay gợi lên hình ảnh về một tương lai tươi sáng của cả hai nhân vật. Mặc dù không gặp lại nhau sau lần đó, một người đã được nghe điều mình mong ước, người còn lại đã trọn vẹn hoàn thành câu chuyện đùa, giúp người kia có được niềm vui. Có thể cả hai sẽ bước tiếp trong cuộc sống với ký ức đẹp đẽ bên nhau.
Nếu là Na-đi-a, có thể tôi cũng sẽ vượt qua nỗi sợ để lắng nghe lời ngọt ngào đó. Nhưng nếu là nhân vật “tôi”, tôi sẽ không đùa giỡn như thế với ai.
Câu 7 trang 58 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2
Người kể mang trong lòng tâm trạng hoài niệm, bâng khuâng khi nhớ về Na-đi-a và chính mình. Câu chuyện ấy dường như đã đồng hành cùng “tôi” suốt hơn nửa đời người.
Cảm hứng chủ đạo của truyện là nỗi nhớ dịu dàng về một kỷ niệm đẹp trong quá khứ, kèm theo đó là sự mỉm cười tinh tế trước một chuyện đùa nhỏ.
Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích hình ảnh “hàng rào” trong truyện ngắn “Một chuyện đùa nho nhỏ”.
Trong truyện ngắn “Một chuyện đùa nho nhỏ” của Sê-khốp, hình ảnh “hàng rào” tuy không xuất hiện trực tiếp nhưng có thể được hiểu như một biểu tượng nghệ thuật giàu ý nghĩa cho những rào cản vô hình. Trước hết, đó là “hàng rào” của sự rụt rè, nhút nhát trong tâm hồn nhân vật “tôi”. Anh không dám đối diện với tình cảm thật của mình mà phải mượn tiếng gió để nói lời yêu. Hàng rào tâm lý này đã ngăn cản anh đến với hạnh phúc, khiến tình yêu chỉ là một trò đùa mập mờ. Hơn nữa, “hàng rào” còn là biểu tượng cho khoảng cách trong giao tiếp giữa anh và Na-đi-a, khiến tình cảm của họ không thể vượt qua sự nghi hoặc để đến với sự chân thành. Chính những “hàng rào” vô hình ấy đã đẩy câu chuyện đến một kết thúc đầy nuối tiếc và day dứt.
Kết luận
Soạn văn 10 Một chuyện đùa nho nhỏ, học sinh không chỉ hiểu sâu sắc nghệ thuật hài kịch tinh tế mà còn nhận thức rõ hơn về giá trị nhân văn trong từng tình huống đời thường. Đây là cơ hội để các em trau dồi kỹ năng cảm thụ văn học và phát triển tư duy sáng tạo trong học tập.
