Những câu chuyện về các vị thần sáng tạo thế giới phản ánh quan niệm của con người thời cổ đại về nguồn gốc vũ trụ, sự sống và trật tự tự nhiên. Mỗi nền văn hóa có cách lý giải riêng, nhưng điểm chung là đều thể hiện trí tưởng tượng phong phú và khát vọng khám phá thế giới.
Cùng theo dõi phần soạn Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới ngắn nhất, giúp bạn hiểu rõ nội dung và ý nghĩa của những truyền thuyết hấp dẫn này.
Trước khi đọc
Câu hỏi trang 11 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT tập 1
Một số câu chuyện thần thoại tiêu biểu: Thần thoại Hy Lạp, Sơn Tinh – Thủy Tinh, Con Rồng Cháu Tiên, Thần Kim Quy, Thần Trụ Trời, Truyền thuyết về núi Tản Viên, Nữ Oa vá trời…
Một số bộ phim lấy cảm hứng từ thần thoại: Cuộc chiến của các vị thần (thần thoại Ấn Độ), Đông Phương Thần Oa (Trung Quốc), Truyền thuyết Thánh Gióng (Việt Nam), Cuộc chiến thành Troy…
Đọc văn bản
Câu 1. Những chi tiết mở đầu câu chuyện cần chú ý
Trước khi vũ trụ hình thành, không có muôn vật hay con người.
Mọi thứ đều hỗn độn, tăm tối và lạnh lẽo.
Câu 2. Vóc dáng và hành động của thần Trụ Trời
Vóc dáng: Một vị thần khổng lồ, sải bước một lần có thể đi từ tỉnh này sang tỉnh khác, từ đỉnh núi này sang đỉnh núi kia.
Hành động: Dùng sức mạnh phi thường để đội trời lên, sau đó đào đất, xếp đá tạo thành một chiếc cột khổng lồ để chống đỡ bầu trời.
Câu 3. Các vị thần xuất hiện trong bài vè
Thần đếm cát, thần tát biển, thần kể sao, thần đào sông, thần trồng cây, thần xây rú, thần trụ trời.
Câu 4. Chú ý các chi tiết miêu tả công việc và “tính khí” của thần Sét
Công việc
- Thi hành luật pháp ở trần gian
- Thần tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu
- Thần thường ngủ về mùa đông, vào tháng hai, ba mới dậy làm việc.
Tính khí
- Rất nóng nảy
- Hễ thấy là đánh liền cho nên cũng có lúc làm cho người, vật chết oan
Câu 5. Chú ý hình dạng và hoạt động của thần Gió
Hình dạng:
- Kì quặc, không có đầu
Hoạt động:
- Làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau tùy theo lệnh Ngọc Hoàng
- Phối hợp với thần Mưa, có khi cả thần Sét
- Những lúc thần xuống hạ giới đi chơi vào những buổi tối trời là lúc giữa đồng bằng tự nhiên nổi lên trận gió xoay, dân gian thường gọi là thần Cụt Đầu.
Câu 6. Mục đích của việc tạo ra nhân vật đứa con thần Gió
Nhằm lý giải nguồn gốc của hiện tượng gió trong tự nhiên và giải thích sự xuất hiện của loài cây ngải tướng quân.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 14 Ngữ văn lớp 10 KNTT tập 1
| Đặc điểm | Thần Trụ Trời | Thần Sét | Thần Gió |
| Thời gian | Thời điểm hỗn mang sơ khai, trước khi vũ trụ hình thành | Sau khi vũ trụ và muôn loài được tạo ra | Sau khi vũ trụ và muôn loài được tạo ra |
| Không gian | Không gian mịt mù, hỗn mang và băng giá | Trần gian và thiên đình | Trần gian và thiên đình |
| Nhân vật | Vị thần khổng lồ với thân hình vĩ đại khôn tả | Được biết đến với tên gọi Thiên Lôi hoặc ông Sấm | Mang hình dáng dị thường, đặc biệt là phần đầu bị khuyết |
| Sự kiện chính | Trong bóng tối hỗn mang vô tận, thần trỗi dậy, dùng sức mạnh nâng trời lên cao, tạo thành trụ chống trời từ đất đá | Bị Ngọc Hoàng trừng phạt, giam cầm bất động, chỉ biết chịu đựng nỗi đau từ móng gà mổ | Con trai thần Gió tinh nghịch đã gây ra chuyện: khi người dân đói khổ, con thần đã quạt bay bát gạo cứu đói của người chồng |
Câu 2 trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Nhân vật chính gồm: thần Trụ Trời, thần Sét, thần Gió → đều là những vị thần có vai trò sáng tạo và giải thích về thế giới.
Nội dung: Giải thích quá trình hình thành vũ trụ và một số hiện tượng tự nhiên cũng như thói quen trong đời sống con người:
- Thần Trụ Trời tạo ra vũ trụ bằng cách tách trời và đất.
- Thần Sét giúp lý giải hiện tượng sấm sét.
- Thần Gió giải thích sự xuất hiện của gió, lốc, cây “ngải tướng quân” và thói quen dùng cây này để chữa bệnh cho trâu bò.
Câu 3 trang 14 Ngữ văn 10 KNTT tập 1
Trong tư duy của người cổ đại:
- Các vị thần thường có hình dáng khổng lồ (như thần Trụ Trời) hoặc ngoại hình kỳ lạ (thần Gió không có đầu).
- Sở hữu sức mạnh siêu nhiên (thần Trụ Trời có thể đội trời, thần Sét dùng búa giáng sấm chớp, thần Gió điều khiển luồng gió mạnh nhẹ theo ý muốn).
- Tính cách các vị thần thường nóng nảy, dữ dội (thần Sét luôn hành động dứt khoát, thấy là đánh ngay; thần Gió khi kết hợp với thần Sét và thần Mưa thì trở nên vô cùng đáng sợ).
Các nhân vật trong thần thoại được xây dựng nhằm lý giải các hiện tượng tự nhiên và quy luật đời sống. Dựa trên những đặc điểm thực tế của thiên nhiên, con người thời xưa đã hình tượng hóa các vị thần với tính cách và quyền năng tương ứng.
Câu 4 trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức
| Thần Trụ Trời | Thần Sét | Thần Gió | |
| Công việc | Dùng sức mạnh vô song, thần tạo nên cột trụ trời từ đất đá, vừa cao lớn vừa vững chắc để chống đỡ bầu trời, phân tách ranh giới giữa trời và đất, khai sinh ra không gian riêng biệt. | Thực thi nghiêm minh luật lệ thiên đình ở cõi trần gian, đảm bảo công lý và trật tự. | Tạo ra gió theo ý chỉ của Ngọc Hoàng, điều khiển sức gió từ nhẹ nhàng đến cuồng bạo. |
| Miêu tả công việc | Tương truyền, vào thuở sơ khai, thần đột ngột đứng dậy, dùng đầu đội trời lên cao, sau đó miệt mài đào đất, đá, tạo dựng nên một cột trụ khổng lồ. Thần kiên trì, cần mẫn vun đắp, cột trụ cứ thế vươn cao ngất trời, đẩy bầu trời ngày càng xa mặt đất. | Thần Sét sở hữu búa đá như một vũ khí uy lực. Bất kể tội phạm là ai, dù là người, vật hay cây cối, thần sẽ đích thân giáng xuống, dùng ngọn cờ chỉ điểm rồi vung búa sét trừng trị. | Vật hộ mệnh của thần là chiếc quạt thần kỳ. Theo lệnh Ngọc Hoàng, thần có thể tạo ra gió nhẹ thoảng hoặc bão tố kinh hoàng, thời gian gió thổi dài hay ngắn đều do ý chỉ. Thần còn phối hợp cùng thần Mưa, thậm chí cả thần Sét trong các hoạt động tạo hóa. |
| Mục đích | Giải thích nguồn gốc sự hình thành của đất và trời, cột trụ trời chính là yếu tố phân chia và chống đỡ, tạo nên thế giới như chúng ta biết. | Giải thích hiện tượng thiên nhiên mỗi khi có ánh chớp lóe lên thì sấm sét sẽ vang dội sau đó, Thần Sét là hiện thân của sức mạnh trừng phạt. | Giải thích sự tồn tại của gió và các loại hình thái gió, đồng thời liên hệ đến sự xuất hiện của loài cây ngài gió (có lẽ là một loại cây chịu gió tốt hoặc có liên quan đến thần thoại về gió). |
Câu 5 trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT tập 1
Do trình độ nhận thức còn hạn chế, con người thời nguyên thủy chưa thể giải thích một cách khoa học và hợp lý về các hiện tượng tự nhiên. Họ tin rằng có những thế lực siêu nhiên, thần thánh đang chi phối những hiện tượng ấy cũng như ảnh hưởng đến cuộc sống của họ.
Hình tượng các vị thần thể hiện khát vọng của con người thời xa xưa trong việc chinh phục và chế ngự thế giới tự nhiên.
Câu 6 trang 14 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT
Đặc điểm:
+ Nhân vật trong truyện là những vị thần có hình dạng phi thường, khổng lồ và mang sức mạnh vượt xa con người. Các nhân vật này được khắc họa thông qua những biện pháp nghệ thuật đặc trưng của văn học dân gian.
+ Chức năng của nhân vật là giải thích về nguồn gốc của các hiện tượng tự nhiên và các quy luật trong đời sống.
+ Yếu tố tưởng tượng và kỳ ảo đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hình ảnh các vị thần.
Thái độ và tình cảm của con người xưa đối với thế giới tự nhiên:
+ Người nguyên thủy đã dùng trí tưởng tượng để suy diễn và lý giải các hiện tượng thiên nhiên theo cách của mình.
+ Việc xây dựng hình tượng thần linh thể hiện sự ngưỡng mộ, lòng tôn kính và niềm tin sâu sắc của họ vào sức mạnh của tự nhiên.
Câu 7 trang 14 Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức
Niềm tin có thể hiểu đơn giản là sự tin tưởng mãnh liệt vào một điều gì đó. Đây là một giá trị tinh thần quan trọng, hình thành từ suy nghĩ và nhận thức của mỗi con người.
Niềm tin mang đến động lực, giúp con người kiên trì vượt qua khó khăn trong cuộc sống.
Dù xã hội phát triển, niềm tin vào những điều siêu nhiên, tín ngưỡng vẫn tồn tại như một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần. Khi đối diện với thử thách, con người thường tìm đến niềm tin tâm linh để tìm kiếm sự an yên, từ đó khám phá ý nghĩa cuộc sống.
Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một chi tiết kì ảo trong một truyện thần thoại đã học hoặc tự đọc thêm.
Một chi tiết kỳ ảo đặc sắc trong truyện thần thoại Sơn Tinh, Thủy Tinh là khả năng “dời non, lấp biển” của Sơn Tinh. Khi vua Hùng ra điều kiện kén rể, Sơn Tinh chỉ cần vung tay đã khiến núi non dâng lên, tạo thành rừng cây xanh tốt. Hình ảnh này mang tính kỳ ảo, thể hiện sức mạnh phi thường của nhân vật. Đồng thời, chi tiết này còn phản ánh quan niệm dân gian về sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên, cũng như cách lý giải của cha ông ta về hiện tượng lũ lụt hằng năm. Qua đó, câu chuyện vừa mang màu sắc huyền bí, vừa chứa đựng tư duy sáng tạo của người Việt xưa.
Soạn Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới mở ra cánh cửa đưa ta vào thế giới thần thoại kỳ bí, nơi những vị thần kiến tạo vạn vật và phản chiếu niềm tin của con người về nguồn gốc vũ trụ.
