Soạn bài Tràng giang lớp 12 Chân trời sáng tạo sẽ giúp bạn hiểu sâu sắc về tác phẩm Tràng giang của nhà thơ Huy Cận. Hướng dẫn trong bài sẽ giúp bạn phân tích vẻ đẹp của thiên nhiên, nỗi buồn sâu lắng và cảm xúc cô đơn trong bài thơ, từ đó nâng cao khả năng cảm thụ và phân tích văn học cho học sinh lớp 12.
Trước khi đọc
Câu hỏi trang 13 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Theo em, khi ngắm nhìn cảnh trời nước bao la vào lúc hoàng hôn, con người thường dễ cảm thấy một nỗi buồn man mác, những tâm tư nhớ nhung về quê hương, về những kỷ niệm xa xôi.
Đọc văn bản
Tưởng tượng: Bạn hình dung như thế nào về cảnh “nắng xuống, trời lên sâu chót vót”?
Cảnh “nắng xuống, trời lên sâu chót vót” gợi lên hình ảnh một không gian bao la, với ánh nắng dần tắt, nhường chỗ cho bầu trời ngày càng cao vút. Câu thơ như mở ra một khoảng không gian rộng lớn và sâu thẳm, khiến người ta cảm nhận được sự mênh mông vô tận của thiên nhiên.
Suy luận: Những hình ảnh trong khổ thơ này bộc lộ tâm trạng gì của chủ thể trữ tình?
Những hình ảnh trong khổ thơ này phản ánh tâm trạng trăn trở và nỗi buồn sâu thẳm của chủ thể trữ tình. Cảnh sông nước mênh mông, trời cao, đất xa như khắc họa sự cô đơn, lạc lõng và bất lực của tác giả trước thời cuộc. Nhà thơ bày tỏ sự đau khổ khi không thể tìm ra con đường sáng sủa, mặc dù khát khao thay đổi nhưng lại bị bao vây bởi sự vô vọng.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 14 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Nội dung bao quát: Bài thơ diễn tả nỗi buồn của một cái tôi cô đơn khi đối diện với thiên nhiên bao la, đồng thời phản ánh tình người, tình đời, và một lòng yêu nước sâu sắc nhưng thầm lặng.
Nội dung từng khổ thơ:
+ Khổ 1: Miêu tả cảnh sông nước và tâm trạng buồn bã của tác giả.
+ Khổ 2 và 3: Cảnh sắc thiên nhiên trên sông được khắc họa chi tiết, qua đó thể hiện nỗi niềm, cảm xúc của nhà thơ.
+ Khổ 4: Cảnh hoàng hôn trên sông, nỗi nhớ quê hương và khát khao tìm về cội nguồn của tác giả.
Câu 2 trang 14 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Nhan đề:
+ Từ “sông dài” mang âm hưởng cổ điển, vừa tượng trưng cho dòng sông không ngừng trôi, vừa phản ánh sự rộng lớn, vô tận của không gian.
+ Hai từ “sông dài” gợi ra hình ảnh một con sông mênh mông, vừa dài vừa rộng, với âm vang, ngân dài, khắc sâu ấn tượng về một không gian bao la.
Lời đề từ:
Lời đề từ được viết ngắn gọn nhưng đầy đủ, mang đến cái nhìn khái quát về cả tình cảnh và tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ.
Câu 3 trang 14 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Vần:
Bài thơ sử dụng vần chân và vần cách, tạo nên sự nhịp nhàng, mượt mà cho câu thơ, đồng thời cũng khắc họa được sự dạt dào trong cảm xúc của tác giả.
Nhịp thơ:
Nhịp thơ 4/3, đều đặn nhưng không thiếu sự uyển chuyển, thể hiện được nhịp điệu của dòng sông cũng như tâm trạng của tác giả – có lúc lắng đọng, có lúc dâng trào.
=> Sự kết hợp giữa vần và nhịp thơ vừa mang âm hưởng của Đường thi, vừa phản ánh vẻ đẹp hiện đại của thơ Mới, qua đó thể hiện tâm trạng u buồn, cảm giác cô đơn trước không gian bao la, cũng như khát khao hòa nhập với cuộc sống và tình yêu đối với quê hương, đất nước.
Câu 4 trang 14 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Sự đối lập giữa không gian bao la và những hình ảnh nhỏ bé như “thuyền”, “củi”, “cồn nhỏ”, “bến cô liêu”… phản ánh tâm trạng cô đơn, lạc lõng của nhà thơ trước vũ trụ mênh mông. Những hình ảnh ấy biểu trưng cho sự nhỏ bé, cô độc của con người giữa dòng đời rộng lớn. Đây không chỉ là nỗi buồn của riêng tác giả mà là tâm trạng chung của một thế hệ, đặc biệt là các văn nghệ sĩ vào đầu thế kỷ XX, khi đất nước còn chìm trong đau thương và mất mát.
Câu 5 trang 14 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Chủ đề: Bài thơ phản ánh một nỗi buồn sâu sắc và sự cảm thông với nỗi buồn của sông núi, đồng thời bộc lộ lòng yêu nước thầm kín của Huy Cận trong bối cảnh đất nước bị thực dân Pháp xâm lược.
Cảm hứng chủ đạo: Cảm xúc chủ đạo trong bài thơ là sự cô đơn, buồn bã của một cái tôi trước vũ trụ rộng lớn, được thể hiện một cách tinh tế và súc tích. Nỗi buồn ấy vừa mang tính lãng mạn, vừa có tính hiện thực, thể hiện qua bút pháp tả thực mới mẻ, phá vỡ các quy tắc truyền thống để tạo ra một phong cách thơ trữ tình độc đáo.
Câu 6 trang 14 sgk Ngữ văn 12 Tập 1
a, So sánh khổ thơ cuối:
Điểm gặp gỡ: Cả hai khổ thơ cuối đều là đỉnh điểm của nỗi nhớ quê hương sâu sắc, khắc khoải. Hình ảnh không gian mênh mông của sông nước, khói sóng được cả Huy Cận và Thôi Hiệu sử dụng như một phương tiện để làm bật lên niềm thương nhớ quê nhà đang da diết, cháy bỏng trong tâm hồn thi sĩ.
Nét riêng biệt: Tuy cùng thể hiện nỗi nhớ nhà, nhưng cách biểu đạt lại khác nhau. Trong “Hoàng Hạc lâu”, Thôi Hiệu nhìn khói sóng trên sông (“yên ba giang thượng”) mà lòng dâng lên nỗi sầu nhớ quê hương. Nỗi nhớ ấy có vẻ được gợi lên bởi ngoại cảnh. Ngược lại, Huy Cận trong “Tràng giang” lại khẳng định một nỗi nhớ thường trực, luôn canh cánh trong lòng, không cần đến một tác nhân cụ thể nào từ cảnh vật: “Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”. Điều này làm cho nỗi nhớ trong “Tràng giang” có phần mãnh liệt, dai dẳng và mang tính bản chất hơn, gắn liền với tâm trạng cô đơn, trống vắng của cái tôi trữ tình trước vũ trụ.
b, So sánh về đề tài và hình thức thể loại:
| Tiêu chí | Tràng giang (Huy Cận) |
Hoàng Hạc lâu (Thôi Hiệu)
|
| Đề tài | Tập trung thể hiện nỗi buồn sâu lắng, mang tầm vóc vũ trụ (“sầu vạn cổ”) của con người nhỏ bé, hữu hạn trước không gian bao la, thời gian vô tận. Nỗi nhớ nhà là một biểu hiện cụ thể của nỗi sầu đó. |
Miêu tả cảnh Lầu Hoàng Hạc và khung cảnh thiên nhiên từ đó làm nền để bộc lộ tâm trạng hoài cổ (nhớ người xưa, cảnh cũ) và chủ yếu là nỗi nhớ quê hương da diết của người xa xứ.
|
| Hình thức thể loại | Sử dụng thể thơ thất ngôn nhưng mang đậm dấu ấn hiện đại. Có sự kết hợp giữa nét cổ điển (thi liệu, không khí trang trọng) và tinh thần Thơ mới (cái tôi cá nhân, cách diễn đạt, nỗi buồn thời đại). Cấu trúc linh hoạt hơn. |
Là bài thơ thất ngôn bát cú theo luật Đường thi chặt chẽ, một kiệt tác cổ điển. Dù tuân thủ niêm luật, bài thơ vẫn đạt đến sự tinh tế, hàm súc và có sức truyền cảm lớn.
|
Câu 7 trang 14 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Bài thơ Tràng Giang được sáng tác theo phong cách lãng mạn. Căn cứ vào việc bài thơ chú trọng vào việc bộc lộ cảm xúc sâu sắc và những suy tưởng, tưởng tượng phong phú của tác giả. Bên cạnh đó, phong cách lãng mạn còn thể hiện qua việc tác giả sử dụng những hình ảnh thiên nhiên hoang sơ để biểu đạt nỗi buồn, cảm xúc cô đơn, lạc lõng của con người, đồng thời có xu hướng phá vỡ những khuôn mẫu thơ cũ, nhằm tự do thể hiện cá tính và tâm trạng cá nhân.
Bài tập sáng tạo trang 15 sgk Ngữ văn 12 Tập 1
Hình ảnh “cánh chim chiều” trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận luôn để lại trong tôi một ấn tượng sâu sắc về sự nhỏ bé và nỗi cô đơn. Giữa không gian sông nước mênh mông, bát ngát đến rợn ngợp của buổi chiều tà, cánh chim ấy xuất hiện thật đơn độc, lạc lõng. Cái dáng “nghiêng” của cánh chim không chỉ gợi tả một chuyển động trong không gian mà còn chất chứa một nỗi niềm khắc khoải, một sự mỏi mệt, yếu ớt trước cái vô cùng của vũ trụ. Nó không phải là cánh chim mang tin vui hay biểu tượng của sự tự do kiêu hãnh, mà là một nét chấm phá mong manh, tô đậm thêm cái buồn vắng, hiu hắt của cảnh vật và tâm trạng con người. Với tôi, cánh chim chiều ấy là hình ảnh ẩn dụ cho thân phận nhỏ bé, bơ vơ của kiếp người giữa dòng đời vô định, gợi lên niềm cảm thông và sự suy tư về ý nghĩa của sự tồn tại.
Với phương pháp Chân trời sáng tạo, bài soạn “Tràng giang” không chỉ giúp bạn hiểu rõ giá trị nghệ thuật và cảm xúc trong tác phẩm mà còn phát triển khả năng tư duy sáng tạo, phân tích sâu sắc các yếu tố văn học. Đây sẽ là nền tảng vững chắc cho bạn trong việc tiếp cận và phân tích các tác phẩm văn học trong chương trình lớp 12.
