Soạn bài Thủy tiên tháng Một sẽ giúp học sinh cảm nhận rõ hơn vẻ đẹp thanh thoát của thiên nhiên đầu xuân và những rung cảm nhẹ nhàng trong tâm hồn con người. Qua bài thơ, người học sẽ thấy được sự hòa quyện giữa cảm xúc cá nhân và vẻ đẹp của tạo vật, từ đó thêm yêu văn chương và cuộc sống.
Trước khi đọc
Câu 1 trang 78 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2
Lời nhận xét này ẩn chứa nỗi lo về sự bất ổn trong cuộc sống hàng ngày, ảnh hưởng đến sinh hoạt, sản xuất và sức khỏe. Sâu xa hơn, đó là sự bất an trước những hiện tượng thời tiết cực đoan, thiên tai khó đoán và mối lo ngại về biến đổi khí hậu.
Câu 2 trang 78 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2
Qua quan sát và tìm hiểu, em nhận thấy nhiều thay đổi bất thường ở sinh vật: cây cối ra hoa, kết trái không đúng mùa vụ như hoa đào nở sớm hơn hay muộn đi; các loài chim thay đổi thời gian di cư hoặc thậm chí là đường bay; một số loài côn trùng như ong, bướm giảm sút số lượng đáng kể hoặc muỗi xuất hiện nhiều vào những thời điểm bất thường.
Những thay đổi này khiến em cảm thấy lo lắng sâu sắc về sự xáo trộn và mất cân bằng của hệ sinh thái tự nhiên. Em nhận ra rằng Trái Đất đang phải chịu những tác động tiêu cực từ hoạt động của con người, đặc biệt là biến đổi khí hậu. Điều này thôi thúc em suy nghĩ về trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc bảo vệ môi trường, cần phải có những hành động thiết thực hơn để giảm thiểu tác động xấu đến tự nhiên, giữ gìn sự đa dạng sinh học cho hành tinh chúng ta.
Đọc văn bản
Ghi nhận: Các cách gọi khác nhau về hiện tượng biến đổi khí hậu trên Trái Đất
Một số cách diễn đạt phổ biến gồm:
- Hiện tượng Trái Đất nóng lên
- Sự thay đổi bất thường trong khí hậu toàn cầu
Lưu ý: Hiện tượng đề cập trong văn bản gắn liền với ý nghĩa nhan đề
Trường hợp những bông hoa thủy tiên ở thành phố Betesda, bang Maryland nở sớm gần hai tháng (từ tháng Ba chuyển sang đầu tháng Một) là một ví dụ cụ thể cho sự thay đổi bất thường về khí hậu – một dấu hiệu cảnh báo biến đổi khí hậu đang diễn ra.
Phân tích: Lý giải về tình trạng xuất hiện đồng thời hai hình thái khí hậu đối lập
Theo tác giả, sự gia tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu khiến lượng nước trong đất bốc hơi nhiều hơn.
→ Từ đó dẫn đến:
- Những vùng vốn khô hạn lại trở nên khô hơn nữa
- Tốc độ bay hơi nước nhanh hơn đưa lượng lớn hơi nước vào khí quyển, khiến những khu vực gần biển hoặc có diện tích mặt nước lớn trở nên ẩm ướt hơn, lượng mưa tăng mạnh.
Rút ra nhận định: Vì sao cách gọi “Trái Đất nóng lên” dễ gây hiểu nhầm?
Thuật ngữ này có thể gây lệch lạc trong nhận thức vì:
- Nó gợi ý đến một quá trình đồng đều, diễn ra từ từ, chủ yếu liên quan đến nhiệt độ, nghe có vẻ không nguy hiểm
- Thực tế, khí hậu toàn cầu biến đổi không đồng nhất giữa các khu vực, xảy ra nhanh hơn nhiều so với sự thích nghi tự nhiên của môi trường và xã hội
- Những thay đổi này thường dẫn đến hậu quả tiêu cực hơn là tích cực đối với con người
Quan sát: Cách trích dẫn tài liệu tham khảo có độ dài lớn
Văn bản có sử dụng trích dẫn dài từ một nguồn tin đáng tin cậy, cụ thể là:
Trang web CNN.com (ngày 7/8/2007) đăng tải bản báo cáo do Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) thuộc Liên Hợp Quốc công bố, liên quan trực tiếp đến vấn đề biến đổi khí hậu đang được thảo luận.
Liên hệ thực tế: Diễn biến của thời tiết cực đoan hiện nay
Xu hướng thời tiết cực đoan vẫn tiếp diễn đến tận mùa hè năm 2008.
Ví dụ: Lượng mưa kỷ lục xảy ra tại bang Iowa đã khiến sông Cedar vượt mức báo động, gây ngập lụt nghiêm trọng tại trung tâm thành phố Cedar Rapids.
Mực nước dâng cao hơn cả mực nước biển tới 9,1 mét – một minh chứng rõ ràng cho sự khốc liệt và khó lường của khí hậu hiện đại.
Sau khi đọc
Câu 1 SGK Ngữ văn 7, tập 2, trang 82
– Tìm cụm từ trong văn bản thể hiện trọng tâm vấn đề mà tác giả muốn đề cập:
Sự thay đổi bất thường của Trái Đất là cụm từ nổi bật, phản ánh rõ mối quan tâm mà văn bản muốn truyền tải.
Câu 2 SGK Ngữ văn 7, tập 2, trang 82
– Nhan đề văn bản mang đến cho em những cảm nhận và suy nghĩ gì?
Ngay khi đọc nhan đề “Thủy tiên tháng Một”, em cảm thấy tò mò và ngạc nhiên. Em nghĩ nội dung bài viết sẽ xoay quanh loài hoa thủy tiên, nhưng thật bất ngờ khi tác phẩm lại hướng đến một vấn đề lớn hơn – sự biến đổi bất thường của khí hậu toàn cầu.
Câu 3 SGK Ngữ văn 7, tập 2, trang 82
– Tác giả đã chứng minh “sự bất thường của Trái Đất” bằng những dẫn chứng cụ thể nào?
Trái Đất ấm lên khiến thời tiết diễn biến khó lường: nắng nóng kéo dài, lũ lụt nghiêm trọng, hạn hán gay gắt.
Hoa thủy tiên ở bang Maryland (Mỹ) thường nở vào tháng Ba nhưng năm nay lại nở ngay từ tháng Một – một hiện tượng trái mùa rõ rệt.
– Từ quan sát thực tế, em có thể bổ sung thêm bằng chứng:
- Các đợt nắng nóng gay gắt kéo dài hơn bình thường.
- Mưa lớn dồn dập gây ngập lụt nghiêm trọng.
- Nhiều vùng nông nghiệp phải đối mặt với tình trạng hạn hán kéo dài.
Câu 4 SGK Ngữ văn 7, tập 2, trang 82
– Đoạn văn nào thể hiện rõ mối quan hệ nguyên nhân – kết quả giữa các hiện tượng thời tiết cực đoan?
Đó là đoạn thứ hai, bắt đầu từ “Sự bất thường của Trái Đất” đến “trong sân nhà tôi”.
– Em lựa chọn như vậy vì:
- Đoạn văn nêu rõ nguyên nhân: nhiệt độ trung bình toàn cầu đang gia tăng.
- Kết quả kéo theo là hàng loạt hiện tượng khắc nghiệt như bão lũ, hạn hán, cháy rừng, mưa lớn…
Câu 5 SGK Ngữ văn 7, tập 2, trang 82
– Dấu hiệu nào cho thấy tác giả đã tham khảo nhiều tài liệu đáng tin cậy khi viết văn bản?
Văn bản trích dẫn từ CNN.com với thông tin liên quan đến báo cáo của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO).
Nhắc đến bộ phim tài liệu “Twilight Zone” như một nguồn thông tin bổ trợ.
Ngoài ra còn có nhiều dữ kiện từ các nguồn quốc tế đáng tin khác.
Câu 6 SGK Ngữ văn 7, tập 2, trang 82
– Tác giả đã sử dụng nhiều số liệu cụ thể như:
- 23.000 ngôi nhà xây bằng gạch đất bị ảnh hưởng.
- Ít nhất 62 người đã thiệt mạng.
- Sóng cao tới 4,6 mét.
- 68 đảo thuộc quần đảo Maldives bị đe dọa.
- Nhiệt độ có nơi giảm xuống -22°C, tuyết rơi dày 25 cm…
– Việc đưa ra số liệu này nhằm:
- Tăng tính xác thực cho bài viết.
- Làm nổi bật mức độ nghiêm trọng và thực tế của tình trạng biến đổi khí hậu.
Câu 7 SGK Ngữ văn 7, tập 2, trang 82
– Trước tình trạng Trái Đất ngày càng ấm lên và khí hậu trở nên khắc nghiệt, em cảm thấy lo lắng cho tương lai của hành tinh.
– Đồng thời, em càng thêm yêu quý và ý thức bảo vệ môi trường sống, sẵn sàng góp một phần nhỏ bé để gìn giữ và bảo vệ Trái Đất – ngôi nhà chung của toàn nhân loại.
Viết kết nối với đọc
Hãy viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) trình bày hiểu biết và suy nghĩ của em về tác động của biến đổi khí hậu ở vùng miền em đang sống.
Ở vùng miền em đang sống, tác động của biến đổi khí hậu ngày càng trở nên rõ rệt và đáng lo ngại. Mùa hè dường như nóng bức hơn với những đợt nắng nóng kéo dài, còn mùa đông thì có những năm ấm hơn hẳn hoặc lại xuất hiện những đợt rét đậm bất thường. Lượng mưa cũng trở nên thất thường, có khi gây hạn hán, ảnh hưởng đến cây trồng và nguồn nước sinh hoạt, lúc lại mưa lớn dồn dập gây ngập úng cục bộ. Em còn nhận thấy sự thay đổi trong chu kỳ nở hoa của một số loài cây quen thuộc. Những biểu hiện này khiến em thực sự lo lắng cho môi trường sống và tương lai của chính mình cũng như cộng đồng. Em nghĩ rằng mỗi người cần có ý thức hơn và cùng nhau hành động để giảm thiểu những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu.
Thông qua việc soạn bài Thủy tiên tháng Một, chúng ta không chỉ hiểu thêm về bút pháp nghệ thuật của tác giả mà còn cảm nhận được vẻ đẹp tinh tế của thiên nhiên và chiều sâu cảm xúc trong từng câu thơ. Bài học mang đến một trải nghiệm nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, rất phù hợp với tâm hồn học sinh lớp 7.
