Soạn bài Thánh Gióng Chân trời sáng tạo không chỉ giúp học sinh nắm vững nội dung tác phẩm mà còn mở ra những góc nhìn sâu sắc về hình tượng người anh hùng và bài học cuộc sống. Cùng tìm hiểu cách tiếp cận sáng tạo để cảm nhận sức mạnh tinh thần và giá trị nhân văn trong câu chuyện Thánh Gióng.
Em nghĩ thế nào về việc một cậu bé ba tuổi bỗng nhiên trở thành tráng sĩ?
Hình ảnh một cậu bé ba tuổi bỗng nhiên trở thành tráng sĩ là một chi tiết giàu tưởng tượng và giàu ý nghĩa trong truyện cổ tích. Nó thể hiện sự kỳ diệu, phi thường của thế giới cổ tích, nơi mà cái thiện luôn chiến thắng cái ác, và những điều tưởng chừng như không thể lại có thể xảy ra. Cậu bé ba tuổi tuy nhỏ nhưng đã mang trong mình sức mạnh và khát vọng trừ gian diệt ác, thể hiện lòng dũng cảm và tinh thần chiến đấu vì chính nghĩa. Đây cũng là biểu tượng cho niềm tin vào khả năng phi thường của con người, dù ở bất kỳ độ tuổi hay hoàn cảnh nào, nếu có ý chí và lòng dũng cảm thì đều có thể làm nên điều lớn lao.
Theo em, tác giả dân gian muốn thể hiện điều gì qua việc xây dựng hình ảnh ấy?
Qua việc xây dựng hình ảnh một cậu bé ba tuổi bỗng trở thành tráng sĩ, tác giả dân gian muốn thể hiện ước mơ, khát vọng của nhân dân về công lý, về sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác. Hình ảnh ấy cũng cho thấy niềm tin của nhân dân vào sức mạnh tiềm ẩn trong con người, đặc biệt là sức mạnh của người dân lao động – những người tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại có thể làm nên điều phi thường. Ngoài ra, chi tiết này còn thể hiện sự ngợi ca tinh thần dũng cảm, ý chí kiên cường và lòng yêu nước của con người Việt Nam từ thuở nhỏ.
Trải nghiệm cùng văn bản
Việc Thánh Gióng ra đời và mang những đặc điểm kỳ lạ cho thấy điều gì sắp xảy ra?
Việc Thánh Gióng sinh ra trong hoàn cảnh đặc biệt cùng với những biểu hiện phi thường cho thấy cậu không phải người thường mà là hiện thân của một vị anh hùng, một nhân vật mang tầm vóc thánh thần, được sinh ra để thực hiện sứ mệnh lớn lao.
Việc thay thế từ “chú bé” bằng “tráng sĩ” trong quá trình kể về Thánh Gióng có ý nghĩa gì?
Ban đầu, nhân vật chỉ là một đứa trẻ sinh ra trong hoàn cảnh kỳ lạ, mang những biểu hiện vượt ngoài lẽ thường. Nhưng khi đất nước đứng trước hiểm họa xâm lăng, cậu bé ấy đã lớn nhanh như gió, trở thành một “tráng sĩ” – hình tượng của người anh hùng mạnh mẽ, kiên cường, có năng lực làm việc lớn.
Từ “tráng sĩ” không chỉ gợi tả vóc dáng cường tráng mà còn hàm chứa ý chí lớn lao, lòng yêu nước và trách nhiệm đối với dân tộc. Sự thay đổi cách gọi này phản ánh ước mơ, niềm tin của nhân dân ta vào sức mạnh quật khởi của dân tộc trong lúc nguy nan. Hình ảnh Thánh Gióng lớn vụt lên chính là biểu tượng cho sự trưởng thành vượt bậc của cả một dân tộc khi đối mặt với thử thách sống còn.
Việc nhắc đến những dấu tích còn lại sau khi Thánh Gióng đánh giặc có ý nghĩa gì?
Việc lưu lại và kể lại những dấu tích ấy không chỉ thể hiện lòng biết ơn và sự tôn kính của nhân dân đối với người anh hùng đã cứu nước, mà còn góp phần khắc sâu niềm tự hào dân tộc. Những địa danh như đền thờ Phù Đổng Thiên Vương hay làng Cháy trở thành bằng chứng lịch sử, biểu tượng văn hóa gắn liền với chiến công oanh liệt, truyền cảm hứng cho các thế hệ mai sau.
Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1: Hãy liệt kê những chi tiết kỳ ảo liên quan đến các giai đoạn: sinh ra, lớn lên, ra trận, chiến thắng và bay về trời của Thánh Gióng.
Sinh ra và trưởng thành:
Gióng chào đời trong hoàn cảnh khác thường: mẹ cậu thụ thai sau khi ướm chân vào một vết chân lạ ngoài đồng, mang thai đến 12 tháng mới sinh ra Gióng.
Đặc biệt, dù đã ba tuổi, cậu bé vẫn không biết nói cười, không biết đi lại, chỉ nằm một chỗ.
Thế nhưng, khi nghe tin sứ giả đi tìm người tài giúp nước, Gióng bất ngờ cất tiếng nói đầu tiên, yêu cầu mẹ mời sứ giả vào nhà.
Ngay từ lời nói đầu tiên, Gióng đã thể hiện ý chí đánh giặc, yêu cầu sứ giả tâu vua chuẩn bị ngựa sắt, áo giáp sắt và roi sắt để mình ra trận diệt thù.
Kể từ đó, Gióng lớn nhanh như thổi, ăn bao nhiêu cũng không đủ, mặc bao nhiêu áo cũng rách; dân làng phải góp gạo giúp nuôi Gióng.
Ra trận và chiến thắng:
Khi giặc đến, Gióng vùng dậy, vươn vai một cái liền trở thành một tráng sĩ to lớn, mình cao hơn trượng.
Tráng sĩ cưỡi ngựa phun lửa, xông pha trận mạc, đánh tan giặc từng lớp một.
Khi roi sắt bị gãy, Gióng liền nhổ tre ven đường làm vũ khí tiếp tục đánh giặc.
Bay về trời:
Sau khi dẹp yên giặc, Gióng một mình một ngựa lên đỉnh núi, bỏ lại áo giáp, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời, thể hiện sự siêu phàm, thần thánh hóa nhân vật.
Câu 2: Gióng đã nói gì với mẹ và sứ giả khi nghe tin nhà vua tìm người tài cứu nước? Vì sao sứ giả lại “vừa kinh ngạc, vừa mừng rỡ”?
Khi nghe mẹ kể về việc sứ giả đi tìm người giúp vua đánh giặc, Gióng nói với mẹ: “Mẹ ra mời sứ giả vào đây”, rồi thẳng thắn nói với sứ giả: “Ông về tâu với vua: sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này.”
Theo em, sứ giả kinh ngạc bởi Gióng là một đứa trẻ tưởng như tàn tật – ba tuổi chưa biết nói, chưa từng đi lại – vậy mà lại đột nhiên cất tiếng nói, và lời nói đầu tiên lại là lời nhận trọng trách cứu nước.
Sứ giả mừng rỡ vì đang trong lúc đất nước lâm nguy, vua sai đi tìm người tài nhưng chưa gặp ai phù hợp, thì nay lại thấy một đứa trẻ thể hiện quyết tâm và năng lực phi thường, như một hy vọng sáng rõ trong lúc hiểm nghèo.
Câu 3: Văn bản đã sử dụng nhiều cách gọi khác nhau để chỉ nhân vật Gióng. Em hãy phân loại các từ ngữ đó thành hai nhóm, dựa theo thời điểm: trước và sau khi Gióng “vươn vai” trở thành tráng sĩ ra trận đánh giặc.
Trước khi Gióng trở thành tráng sĩ: nhân vật được gọi bằng những từ như cậu bé, đứa trẻ, đứa bé, chú bé – thể hiện hình ảnh một em bé bình thường, nhỏ bé và chưa có gì đặc biệt.
Sau khi Gióng trở thành tráng sĩ: cách gọi thay đổi thành tráng sĩ, Phù Đổng Thiên Vương – phản ánh sự lớn mạnh, phi thường và tôn vinh Gióng như một vị anh hùng, một nhân vật mang tầm vóc thần thánh.
Câu 4: Dựa vào kết quả ở câu 3, em hãy cho biết từ nào được lặp lại nhiều nhất và việc lặp lại ấy có ý nghĩa gì?
Trong văn bản, từ được lặp lại nhiều nhất là “tráng sĩ” (xuất hiện 7 lần).
Việc lặp lại từ “tráng sĩ” nhấn mạnh hình ảnh người anh hùng lý tưởng trong lòng dân tộc – người mang sức mạnh phi thường, ý chí kiên cường và sẵn sàng làm việc lớn.
Cách gọi này làm nổi bật sự trưởng thành đột biến của Gióng: từ một đứa trẻ không biết nói, Gióng vươn mình thành một tráng sĩ hùng dũng, có đủ sức mạnh đánh bại quân xâm lược, đem lại hòa bình cho đất nước.
Đồng thời, nó thể hiện niềm tin và khát vọng của nhân dân về một người hùng có thể cứu nước khi tổ quốc lâm nguy.
Câu 5: Trong truyền thuyết, các nhân vật thường xuất hiện để làm những việc trọng đại. Vậy nhiệm vụ của Thánh Gióng là gì và nó quan trọng ra sao?
Thánh Gióng xuất hiện với sứ mệnh thiêng liêng: đánh đuổi giặc ngoại xâm cứu nước.
Đây là một nhiệm vụ có ý nghĩa đặc biệt to lớn:
Gióng đứng lên chiến đấu để giữ gìn độc lập, chủ quyền cho đất nước.
Nhờ chiến công ấy, nhân dân có thể sống trong yên bình, không còn cảnh chiến tranh, loạn lạc.
Điều đó cho thấy vai trò và tầm vóc phi thường của Gióng – một người anh hùng mang trong mình sứ mệnh cao cả của dân tộc.
Câu 6: Có bạn cho rằng truyện Thánh Gióng nên dừng lại ở đoạn “Đến đây, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời” vì những phần sau không còn hấp dẫn. Em có đồng tình với ý kiến đó không? Vì sao?
Em không đồng tình với quan điểm trên.
Bởi lẽ, phần kết của truyện – nơi kể về những dấu tích còn lại sau khi Gióng bay về trời – không chỉ làm phong phú thêm nội dung mà còn góp phần tạo chiều sâu cho câu chuyện. Những địa danh, dấu tích ấy chính là minh chứng cho sự hiện diện và chiến công oanh liệt của Thánh Gióng trong tâm thức dân gian.
Thông qua đó, truyện thể hiện lòng biết ơn, sự tôn kính và tự hào của nhân dân đối với người anh hùng đã cứu nước. Đây cũng là cách để truyền lại những giá trị tinh thần thiêng liêng từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Câu 7: Sau khi học truyện Thánh Gióng, em có suy nghĩ gì về truyền thống yêu nước và chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam?
Truyện Thánh Gióng để lại cho em ấn tượng sâu sắc về tinh thần yêu nước nồng nàn và ý chí quật cường của dân tộc ta. Gióng không chỉ là một nhân vật thần kỳ, mà còn là biểu tượng cho sức mạnh nhân dân – khi đất nước gặp họa xâm lăng, nhân dân sẵn sàng vùng lên bảo vệ Tổ quốc.
Hành động Gióng cất tiếng nói đầu tiên để đòi đi đánh giặc đã thể hiện tinh thần yêu nước luôn tiềm ẩn, chỉ chờ cơ hội là bùng lên mãnh liệt.
Hình ảnh người dân góp gạo nuôi Gióng lớn lên cũng cho thấy tinh thần đoàn kết, đồng lòng trong kháng chiến – một giá trị quý báu đã làm nên sức mạnh Việt Nam.
→ Từ đó, em nhận thấy Thánh Gióng chính là biểu tượng tiêu biểu cho truyền thống yêu nước, là hiện thân của tinh thần dân tộc luôn sẵn sàng hy sinh để bảo vệ nền độc lập, tự do của đất nước.
Kết thúc bài soạn “Thánh Gióng” theo phương pháp Chân trời sáng tạo, chúng ta không chỉ hiểu sâu về hình tượng người anh hùng, mà còn nhận ra những giá trị về lòng yêu nước và tinh thần kiên cường. Phương pháp này giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo và cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm.
