Soạn bài Ra ma buộc tội Cánh diều giúp học sinh hiểu rõ hơn về nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa sâu sắc của truyện dân gian Tây Nguyên. Bài soạn tập trung phân tích nhân vật, tình huống và thông điệp nhân văn, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và cảm nhận giá trị truyền thống trong tác phẩm.
Trả lời câu hỏi giữa bài
Câu 1 trang 28 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1
Hãy tưởng tượng bối cảnh Ra-ma và Xi-ta gặp nhau sau chiến thắng.
Trả lời:
– Cuộc hội ngộ giữa Ra-ma và Xi-ta diễn ra sau khi Ra-ma giành được chiến thắng vẻ vang. Cuộc gặp gỡ này không diễn ra trong riêng tư, mà trước sự chứng kiến của đông đảo người thân và chiến hữu như Lắc-ma-na, Xu-gri-va, Ha-nu-man, Vi-phi-sa-na, toàn bộ binh lính khỉ cùng quần thần, dân chúng từ vương quốc quỷ. Đây là một tình huống trọng đại, mang tính chất nghi lễ và công khai.
Câu 2 trang 29 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1
Lời nói và cảm xúc của Ra-ma có điểm nào đối lập?
Trả lời:
– Ra-ma đang ở trong tình thế giằng xé giữa hai vai trò: một người chồng mang nặng tình cảm và một vị anh hùng, quân vương mang trọng trách quốc gia. Vì vậy, dù trái tim đau đớn khi đối mặt với người vợ yêu dấu – “khuôn mặt như hoa sen, mái tóc lượn sóng” – Ra-ma vẫn buộc phải nói lời cứng rắn để giữ gìn danh dự và uy tín trước quần thần. Điều đó tạo nên sự mâu thuẫn giữa cảm xúc cá nhân và bổn phận của một người lãnh đạo.
Câu 3 trang 30 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1
Tâm trạng của Xi-ta trước những lời Ra-ma nói ra là gì?
Trả lời:
– Xi-ta vô cùng đau đớn và tủi nhục trước sự nghi ngờ lạnh lùng từ Ra-ma. Nỗi tuyệt vọng của nàng sâu sắc đến mức cảm giác như nghẹt thở, “giống như một dây leo non bị voi giày xéo”. Cảm giác tổn thương khiến nàng muốn tan biến khỏi thế gian, nước mắt không ngừng tuôn rơi vì nỗi oan khuất và tủi hổ quá lớn.
Câu 4 trang 32 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1
Xi-ta có thái độ như thế nào khi bước vào giàn lửa?
Trả lời:
– Trước khi bước lên giàn hỏa thiêu, Xi-ta bày tỏ lòng thành kính với các đấng thần linh, khẩn cầu thần lửa A-nhi và thần tối cao Bra-ma chứng giám cho sự trong trắng của mình. Nàng thể hiện sự kiên cường đáng nể khi đi vòng quanh giàn lửa và tiến vào trong đó với dáng vẻ bình thản, dứt khoát, không một chút do dự. Hành động ấy là minh chứng hùng hồn cho phẩm hạnh trong sạch và lòng dũng cảm của nàng.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 trang 32 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1
Văn bản Ra-ma buộc tội tái hiện sự kiện nào? Hoàn cảnh diễn ra câu chuyện đó ra sao?
Trả lời:
– Ra-ma buộc tội kể lại câu chuyện xảy ra tại vương quốc Kô-sa-la. Ở đó, hoàng tử Ra-ma lẽ ra được kế vị ngai vàng nhờ tài đức của mình, nhưng vì lời hứa với người vợ thứ, vua Da-xa-ra-tha đã để Ra-ma phải rời bỏ cung điện, vào rừng sống lưu đày, và trao ngôi cho Bha-ra-ta – con của hoàng hậu Ka-kê-i. Trong thời gian sống ẩn dật, Xi-ta – vợ Ra-ma – bị quỷ vương Ra-va-na bắt cóc. Dù nàng đã chống cự quyết liệt, Ra-ma vẫn không khỏi nghi ngờ lòng trinh bạch của vợ. Trong cơn giận, chàng nói những lời nặng nề dù lòng đầy đau đớn. Xi-ta vô cùng tuyệt vọng, khẩn thiết thanh minh nhưng vẫn không được tin tưởng. Cuối cùng, nàng quyết định bước lên giàn lửa để chứng minh lòng trung trinh của mình. Cảnh tượng ấy khiến mọi người chứng kiến, kể cả loài khỉ và yêu quái, không cầm được nước mắt.
Câu 2 trang 32 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1
Hình tượng người anh hùng sử thi là đại diện cho cộng đồng, đề cao danh dự tập thể hơn danh dự cá nhân. Điều này được thể hiện trong Ra-ma buộc tội như thế nào?
Trả lời:
– Trong sử thi, người anh hùng không chỉ mang sứ mệnh cá nhân mà còn gánh vác danh dự và trách nhiệm của cả cộng đồng. Điều này thể hiện rõ qua hình tượng Ra-ma. Tuy yêu thương và đau khổ khi đối mặt với Xi-ta, Ra-ma vẫn chọn giữ vững hình ảnh một vị vua mẫu mực trước mắt thần dân. Những lời lẽ cứng rắn mà chàng nói ra không hoàn toàn phản ánh cảm xúc thật, mà là lựa chọn vì thể diện và uy danh.
– Theo lời Ra-ma, việc chàng chiến đấu và tiêu diệt Ra-va-na không hoàn toàn vì Xi-ta, mà là vì danh dự cá nhân bị xúc phạm: “Ta làm điều đó vì phẩm giá của ta, để xóa đi vết nhơ, bảo vệ danh tiếng dòng tộc ta”. Thậm chí, Ra-ma còn khẳng định: “Ta không chiến đấu vì nàng”. Những lời này thể hiện rõ lý tưởng của người anh hùng sử thi: đặt lợi ích cộng đồng và danh dự lên trên cảm xúc cá nhân.
Câu 3 trang 32 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1
Từ hai nhân vật Ra-ma và Xi-ta, em rút ra được gì về quan niệm của người Ấn Độ cổ đại đối với hình mẫu anh hùng và người phụ nữ lý tưởng? Quan niệm ấy liệu còn phù hợp với hiện nay?
Trả lời:
– Người Ấn Độ xưa đề cao hình tượng người anh hùng lý tưởng như Ra-ma – người luôn hành động theo lý trí, đặt trọng trách và đạo lý xã hội lên trên hạnh phúc bản thân. Đó là mẫu người sống vì danh dự, dám hy sinh tình cảm riêng để gìn giữ lề thói, phẩm giá cộng đồng.
– Tương tự, mẫu người phụ nữ lý tưởng được thể hiện rõ qua Xi-ta: thủy chung, đức hạnh, gan dạ, kiên cường và giữ trọn phẩm giá ngay cả trong những tình huống tuyệt vọng nhất.
– Theo em, một phần quan niệm này vẫn mang giá trị tích cực trong xã hội hiện đại, đặc biệt về lòng trung thành, danh dự và sự mạnh mẽ. Tuy nhiên, một số khía cạnh quá khắt khe với phụ nữ như ép buộc họ phải chịu đựng, hy sinh trong im lặng lại không còn phù hợp, cần được nhìn nhận lại một cách nhân văn và tiến bộ hơn.
Câu 4 trang 32 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 1
So sánh đoạn trích Ra-ma buộc tội với đoạn trích Hê-ra-clét đi tìm táo vàng để thấy rõ sự khác biệt giữa hình tượng anh hùng trong sử thi và thần thoại.
Trả lời:
– Trong Ra-ma buộc tội, nhân vật được khắc họa là con người thực sự, có chiều sâu tâm lý và phải đối mặt với lựa chọn khó khăn giữa tình cảm và nghĩa vụ. Ra-ma dũng cảm chiến đấu vì danh dự, nhưng đồng thời cũng dằn vặt nội tâm, khi buộc phải nghi ngờ người vợ mình yêu thương. Xi-ta, người phụ nữ đồng hành cùng Ra-ma, cũng thể hiện khí chất anh hùng khi chọn bước vào lửa để giữ gìn danh dự. Cả hai đều là hình mẫu lý tưởng gắn bó với bổn phận và đạo đức.
– Ngược lại, trong thần thoại Hy Lạp, anh hùng như Hê-ra-clét mang dáng dấp siêu nhiên, với sức mạnh kỳ vĩ, trí tuệ sắc bén và hành động phi thường. Thần thoại tập trung vào chiến công mang tính biểu tượng và kỳ ảo, phản ánh tín ngưỡng, sự hình thành thế giới, lễ nghi tôn giáo hơn là miêu tả tâm lý nhân vật.
– Như vậy, sử thi Ấn Độ đề cao chiều sâu nội tâm, đạo lý xã hội; còn thần thoại Hy Lạp nhấn mạnh sức mạnh siêu phàm và trí tuệ vượt trội của các vị thần hoặc bán thần.
Qua việc soạn bài Ra ma buộc tội, người học không chỉ nắm được cốt truyện mà còn cảm nhận được những bài học về công lý, lòng dũng cảm và sự thật trong văn hóa dân gian Tây Nguyên. Đây là một tác phẩm mang giá trị giáo dục sâu sắc, phù hợp với chương trình Ngữ văn hiện nay.
