Soạn bài Quang Trung đại phá quân Thanh ngắn nhất là tài liệu phù hợp để học sinh tiết kiệm thời gian mà vẫn nắm chắc kiến thức. Văn bản không chỉ tái hiện khí thế hào hùng của nghĩa quân Tây Sơn mà còn ca ngợi tài cầm quân kiệt xuất và lòng yêu nước của người anh hùng Quang Trung. Cùng xem ngay phần soạn ngắn gọn, dễ nhớ dưới đây để chuẩn bị thật tốt cho tiết học.
Trước khi đọc
Câu hỏi 1 trang 17 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Một số nhân vật lịch sử mà em biết bao gồm: Hai Bà Trưng, Đinh Bộ Lĩnh, Trần Quốc Toản, Nguyễn Huệ, Lê Lợi…
Trong những nhân vật đó, em ấn tượng và thích nhất là Lê Lợi vì sự lãnh đạo tài ba của ông trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, đưa quân dân đánh bại quân xâm lược Minh, giải phóng đất nước khỏi ách đô hộ.
Câu hỏi 2 trang 17 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Quang Trung – Nguyễn Huệ là một trong những anh hùng vĩ đại trong lịch sử Việt Nam. Ông đã lãnh đạo nhân dân đánh bại các thế lực phản động ở Đàng Trong và Đàng Ngoài, đồng thời chiến thắng quân xâm lược Xiêm và Mãn Thanh. Những chiến công xuất sắc của ông đã góp phần đưa đất nước trở về một mối, thực hiện khát vọng thống nhất dân tộc vào cuối thế kỷ XVIII.
Đọc văn bản
Theo dõi: Thời điểm diễn ra các sự kiện và thái độ, phản ứng của Bắc Bình Vương.
Thời gian xảy ra sự kiện: Khi quân Thanh tiến vào Thăng Long.
Phản ứng của Bắc Bình Vương: Ông rất tức giận, lập tức triệu tập các tướng sĩ và quyết định tự mình dẫn quân ra trận ngay lập tức.
Theo dõi: Những công việc Quang Trung đã tiến hành và thời điểm nhà vua hạ lệnh xuất quân.
Các công việc Quang Trung tiến hành:
+ Cho xây đàn tế ở núi Bân để tế trời đất và các thần linh, đồng thời tạo ra áo cồn mũ miện, chính thức lên ngôi hoàng đế, đổi niên hiệu từ năm thứ 11 của vua Nguyễn Nhạc sang năm đầu của niên hiệu Quang Trung.
+ Sau khi hoàn thành lễ nghi, nhà vua ra lệnh xuất quân.
+ Thời gian xuất quân: Vào ngày 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788).
Theo dõi: Nội dung lời phủ dụ quân lính của vua Quang Trung.
Nhà vua khẳng định chủ quyền đất nước và lên án hành động xâm lược vô lý của quân Thanh.
Ông nhắc lại truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc và kêu gọi quân sĩ đoàn kết, đồng lòng chiến đấu.
Vua Quang Trung cũng đề ra kỉ luật nghiêm ngặt để đảm bảo sự chặt chẽ trong đội ngũ quân lính.
Theo dõi: Lời của vua Quang Trung nói với các tướng lĩnh.
Khi nói chuyện với Sở và Lân, vua Quang Trung đã dặn dò: “Các ngươi theo ta đã lâu, được phong làm tướng quân… sau này cứ hỏi Văn Tuyết thì sẽ biết rõ mọi việc.”
Dự đoán: Theo em, kết quả trận đánh giữa quân Tây Sơn và quân Thanh sẽ như thế nào? Dựa vào đâu em dự đoán như vậy?
Em cho rằng quân Tây Sơn sẽ chiến thắng và đánh bại hoàn toàn quân Thanh.
Bởi vì Quang Trung là một vị tướng tài ba, có tư duy chiến lược sắc bén và khả năng chỉ huy binh lính rất linh hoạt, quyết đoán.
Đối chiếu: Em có đoán đúng kết quả trận đánh không?
Thực tế cho thấy quân Tây Sơn đã đánh tan quân Thanh, buộc chúng phải rút chạy về nước.
→ Như vậy, dự đoán của em là đúng.
Theo dõi: Những chi tiết miêu tả hành động, thái độ của Tôn Sĩ Nghị.
Khi đang ở Thăng Long, Tôn Sĩ Nghị hoàn toàn không nhận được tin báo về cuộc tấn công, vẫn mải mê yến tiệc ăn mừng.
Khi biết tin, ông ta hoảng sợ tột độ, không kịp mặc áo giáp hay đóng yên ngựa, vội vã cùng đội lính kị mã tháo chạy qua cầu phao trước.
Theo dõi: Hành động, thái độ của vua Lê Chiêu Thống khi nghe tin quân Tây Sơn kéo vào thành.
Nghe tin có biến, vua Lê đang ở trong điện liền hoảng loạn cùng Lê Quýnh, Trịnh Hiến và Thái hậu bỏ trốn.
Khi cầu phao bị đứt, vua Lê chiếm một chiếc thuyền đánh cá để trốn thoát và chạy đến núi Tam
Tằng vào ngày mồng 6.
Trên đường chạy trốn, vua Lê và Thái hậu được một người địa phương ở Hòa Lạc cưu mang.
Nghe tin quân Tây Sơn truy đuổi đến gần, vua Lê tiếp tục chạy theo đường tắt để đến nơi trú ẩn cùng Tôn Sĩ Nghị.
Sau khi đọc
Câu trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Phần 1 (từ đầu đến “25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788)”): Nêu bối cảnh quân Thanh kéo sang xâm lược nước ta, tình thế đất nước lúc bấy giờ.
Phần 2 (tiếp theo đến “…rồi kéo vào thành”): Miêu tả quá trình chuẩn bị và cuộc hành quân thần tốc của nghĩa quân Tây Sơn dưới sự chỉ huy của vua Quang Trung, mang đến thắng lợi vang dội.
Phần 3 (đoạn còn lại): Thể hiện cảnh thất bại ê chề của quân Thanh và tình cảnh bi đát của vua Lê Chiêu Thống khi tháo chạy.
Câu 2 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Nhân vật lịch sử xuất hiện trong văn bản: Quang Trung (Nguyễn Huệ), Ngô Văn Sở, Nguyễn Văn Tuyết, Nguyễn Thiếp, Hám Hồ Hầu, Trưng Nữ Vương, Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, Trần Hưng Đạo, Lê Thái Tổ, Ngô Thì Nhậm, Sầm Nghi Đống, Tôn Sĩ Nghị, Lê Chiêu Thống…
Các sự kiện lịch sử nổi bật:
+ Tháng 11 năm 1788: Quân Thanh kéo sang xâm chiếm nước ta.
+ Ngày 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788): Bắc Bình Vương lên ngôi, lấy hiệu là Quang Trung.
+ Đêm 30 Tết: Quang Trung dẫn đại quân lên đường, hẹn đến mồng 7 sẽ vào Thăng Long mở tiệc mừng chiến thắng.
+ Nửa đêm mồng 3 Tết Kỷ Dậu (1789): Quang Trung đến Hà Hồi, âm thầm vây kín làng.
+ Sáng mồng 5 Tết: Cuộc chiến ác liệt diễn ra tại đồn Ngọc Hồi, quân Thanh bị tiêu diệt hoàn toàn.
→ Kết quả: Quân Thanh bị đánh bại nặng nề, buộc phải rút lui khỏi nước ta.
Câu 3 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Các chi tiết nổi bật thể hiện thái độ và hành động của Bắc Bình Vương khi nghe tin quân Thanh kéo sang:
+ Ngay khi tiếp nhận tin báo, ông vô cùng tức giận, lập tức triệu tập các tướng lĩnh để bàn việc thân chinh ra trận.
+ Tiến hành các nghi lễ trang trọng: lập đàn tế trời đất, các vị thần sông núi, sau đó lên ngôi hoàng đế.
+ Đích thân gặp gỡ Nguyễn Thiếp – một bậc hiền tài – để xin ý kiến về kế sách giữ nước.
+ Tiến hành tuyển quân, duyệt binh ở Nghệ An, khích lệ tinh thần binh lính và tổ chức chiến lược tấn công bài bản.
→ Những hành động và lời nói trên cho thấy vua Quang Trung là người có tư duy chiến lược sắc sảo, phản ứng linh hoạt, quyết đoán trong hành động và mang trong mình khí chất của một bậc anh hùng dân tộc.
Câu 4 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Cảm nhận của em về vua Quang Trung: Trong đoạn trích, vua Quang Trung hiện lên là một người anh hùng lỗi lạc, mưu lược tài ba, luôn hành động dứt khoát và quyết liệt trước vận mệnh đất nước. Ông không chỉ có tầm nhìn xa trông rộng, mà còn thể hiện lòng yêu nước sâu sắc, sẵn sàng xả thân vì sự nghiệp bảo vệ non sông.
Nhận xét về cảm hứng của tác giả: Ngô Gia Văn Phái khắc họa vua Quang Trung với sự ngưỡng mộ và lòng kính trọng. Bút pháp miêu tả rõ ràng, sắc nét và đầy khí thế như một bản anh hùng ca. Dù là tác giả dòng chính sử nhà Nguyễn, nhưng họ vẫn thể hiện tinh thần dân tộc, đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu, ca ngợi người anh hùng đã góp phần gìn giữ độc lập cho dân tộc Việt.
Câu 5 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Nhân vật Lê Chiêu Thống được khắc họa qua một loạt hành động và thái độ khi nghe tin quân Tây Sơn kéo vào kinh thành:
+ Khi có biến, ông hoảng hốt rời khỏi cung, vội vã đưa thái hậu đi lánh nạn.
+ Không ngần ngại cướp thuyền của dân để vượt sông khi thấy cầu phao bị đứt, rồi chạy đến núi Tam Tằng vào ngày mồng 6 Tết.
+ Sau đó tiếp tục di chuyển đến đồn Hòa Lạc nhờ sự trợ giúp của một thổ hào.
+ Khi hay tin quân Tây Sơn sắp đuổi kịp, ông lại gấp rút chạy theo đường tắt để gặp Tôn Sĩ Nghị.
+ Một chi tiết tiêu biểu là cảnh vua tôi Lê Chiêu Thống tháo chạy trong hỗn loạn, cướp thuyền dân, trốn chạy tán loạn: Hình ảnh đó cho thấy sự hèn nhát, bạc nhược, chỉ biết lo thân và dòng tộc mình mà bỏ mặc vận mệnh dân tộc. Việc cõng rắn cắn gà nhà – cầu viện quân Thanh – đã biến ông thành kẻ phản bội lợi ích đất nước.
+ Thái độ của tác giả dành cho nhân vật này là sự tiếc nuối pha lẫn chê trách. Tác giả thương cảm cho một ông vua cuối cùng của triều Lê nhưng cũng không thể bao biện cho hành động phản dân hại nước của ông.
Câu 6 trang 23 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Sự đối lập giữa hình ảnh vua Quang Trung và Lê Chiêu Thống, giữa nghĩa quân Tây Sơn và quân xâm lược nhà Thanh có vai trò làm nổi bật tư tưởng chủ đạo của đoạn trích:
+ Tôn vinh hình tượng vua Quang Trung – người anh hùng trí dũng vẹn toàn, có lòng yêu nước sâu sắc, hành động quyết đoán và mưu lược.
+ Tố cáo sự bạc nhược, hèn yếu của Lê Chiêu Thống – người vì quyền lợi cá nhân mà cam tâm cầu viện ngoại bang, phản lại tổ quốc.
+ Ngợi ca chiến thắng thần tốc và hào hùng của quân Tây Sơn, đồng thời làm nổi bật sự thảm bại nhục nhã của quân Thanh – đạo quân xâm lược.
Chủ đề chính: Đoạn trích đề cao tinh thần yêu nước, khí phách dân tộc và vai trò lãnh đạo kiệt xuất của Quang Trung trong việc đánh bại quân xâm lược, đồng thời phơi bày rõ sự mục nát, phản động của triều đại Lê – Trịnh trong giai đoạn cuối.
Câu 7 trang 24 SGK Ngữ văn 8 Tập 1
Đặc điểm của truyện lịch sử được vận dụng trong đoạn trích:
- Tái hiện các sự kiện và nhân vật gắn với một giai đoạn lịch sử cụ thể – cuối thế kỷ XVIII.
- Cốt truyện dựa trên những sự kiện có thật, mang ý nghĩa khái quát và phục vụ chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
- Nhân vật đều là những nhân vật lịch sử tiêu biểu như Quang Trung, Lê Chiêu Thống, Tôn Sĩ Nghị…
- Ngôn ngữ kể chuyện và lời thoại phù hợp với thời đại, vừa mang tính văn học, vừa phản ánh không khí lịch sử chân thực.
Nghệ thuật kể chuyện lịch sử:
- Tác giả sử dụng ngôn ngữ trần thuật sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn người đọc theo dòng sự kiện.
- Không đơn thuần ghi chép các mốc lịch sử mà đi sâu vào miêu tả hành động, lời nói, thái độ của nhân vật để khắc họa tính cách và cảm xúc.
- Khai thác triệt để mâu thuẫn, đối lập giữa các nhân vật, sự kiện để làm nổi bật tính bi tráng và chủ đề tư tưởng.
Viết kết nối với đọc
Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu cảm nhận về một chi tiết trong văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất.
Trong hồi thứ mười bốn của “Hoàng Lê nhất thống chí”, chi tiết để lại cho em ấn tượng sâu sắc và niềm cảm phục mãnh liệt nhất chính là hình ảnh cuộc hành quân thần tốc của vua Quang Trung cùng đại quân Tây Sơn. Khi nghe tin giặc đã chiếm đóng Thăng Long, ông không hề nao núng mà lập tức hạ lệnh xuất quân, vừa đi vừa tuyển mộ binh lính, tổ chức đội ngũ chỉ trong thời gian cực ngắn. Đặc biệt là lời dụ quân sĩ hào hùng và lời hẹn đanh thép sẽ vào ăn Tết ở Thăng Long vào mùng 7 tháng Giêng đã cho thấy một khí phách phi thường, một niềm tin sắt đá vào thắng lợi. Tốc độ hành quân “ngày đêm không nghỉ”, vượt qua bao núi đèo hiểm trở để tạo thế bất ngờ cho giặc khiến em vô cùng thán phục tài năng quân sự và ý chí quật cường của vị anh hùng áo vải. Chi tiết này không chỉ tô đậm sự quyết đoán, tài lược hơn người của Quang Trung mà còn thể hiện khí thế ngút trời, sức mạnh như vũ bão của cả một dân tộc đang vùng lên chống ngoại xâm. Hình ảnh đoàn quân Tây Sơn băng băng lao về phía Bắc mãi là một trong những trang sử hào hùng và đáng tự hào nhất. Nó khiến em thêm yêu và trân trọng lịch sử vẻ vang của đất nước.
Với phần soạn bài Quang Trung đại phá quân Thanh, hy vọng các em đã hiểu được nội dung chính của văn bản, nắm bắt được hình tượng người anh hùng dân tộc Quang Trung và tinh thần quyết chiến, quyết thắng của dân tộc ta trước giặc ngoại xâm. Chúc các em học tốt và đạt điểm cao trong các bài kiểm tra sắp tới!
