Soạn bài Nỗi niềm chinh phụ ngắn nhất nhưng vẫn đủ ý? Bài viết này sẽ giúp bạn tổng hợp nội dung, nghệ thuật và giá trị tác phẩm một cách cô đọng, dễ nhớ. Phù hợp với xu hướng học tinh giản, tiết kiệm thời gian mà vẫn đạt hiệu quả cao.
Trước khi đọc
Câu 1 trang 41 SGK Ngữ văn 9 tập 1
Một trong những cuộc chiến tiêu biểu là trận chiến giữa quân đội Tây Sơn của nước ta với quân xâm lược Mãn Thanh vào năm 1789. Cuộc chiến kết thúc với chiến thắng vang dội của quân Tây Sơn dưới sự chỉ huy của vua Quang Trung – Nguyễn Huệ. Quân Thanh thất bại và buộc phải rút lui, đánh dấu sự chấm dứt của sự can thiệp từ bên ngoài và cũng là thời điểm đánh dấu bước suy tàn của triều đại Hậu Lê.
Câu 2 trang 41 SGK Ngữ văn 9 tập 1
Tiễn đưa trong chiến tranh mang ý nghĩa đặc biệt và sâu sắc hơn rất nhiều. Đó không chỉ là sự chia ly mà còn là lời tiễn đưa người thân ra chiến trường, đối mặt với hiểm nguy, thậm chí là cái chết. Trong khi đó, những cuộc tiễn đưa trong đời thường – như đi học, đi làm hay chuyển nơi ở – thường nhẹ nhàng hơn, ít căng thẳng, đôi khi còn vui vẻ và mang theo niềm hy vọng.
Tâm trạng khi tiễn người ra trận thường nặng trĩu lo âu, đau đớn và xúc động. Ngược lại, trong hoàn cảnh bình thường, cảm xúc có thể đa dạng hơn: buồn, vui, lưu luyến nhưng không quá bi thương.
Lời dặn trong chiến tranh thường gắn liền với sự động viên tinh thần, nhắn nhủ giữ vững chí khí, hoàn thành nhiệm vụ vì Tổ quốc. Còn trong đời sống thường ngày, lời tiễn đưa thường nhẹ nhàng hơn – chúc may mắn, thành công trong hành trình mới.
→ Tuy nhiên, điểm chung của cả hai là đều thể hiện tình cảm chân thành và sự gắn bó giữa người tiễn và người ra đi. Nhưng tiễn đưa trong chiến tranh bao giờ cũng mang nặng ý nghĩa thiêng liêng, thể hiện tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường của dân tộc Việt Nam.
Đọc văn bản
Cảnh tiễn biệt giữa người chinh phụ và người chinh phu.
Trả lời:
Cuộc chia tay giữa người chinh phụ và chinh phu diễn ra trong nỗi bịn rịn, lưu luyến khôn nguôi. Tiếng trống, tiếng nhạc vang lên giữa lúc xuất quân đáng lẽ là biểu tượng cho khí thế, cho hành trình phía trước – nhưng trong khoảnh khắc ấy, lại càng khiến cho nỗi buồn chia ly thêm sâu sắc. Cờ hoa rợp trời, không khí ngoài kia như náo nức, rộn ràng, nhưng đối lập hoàn toàn là ánh mắt buồn bã, trái tim nặng trĩu của hai con người đang phải rời xa nhau. Càng rực rỡ bên ngoài, họ càng cảm thấy cô đơn và lạc lõng bên trong.
Những từ ngữ thể hiện cảm xúc của người chinh phụ.
Trả lời:
Một số từ ngữ thể hiện tâm trạng và cảm xúc của người chinh phụ là: “ngùi ngùi”, “đoạn trường”, “ngẩn ngơ”, “sầu”. Những từ ngữ này gợi lên nỗi buồn đau sâu sắc, sự day dứt, trống trải trong lòng người vợ trẻ khi phải tiễn đưa chồng ra trận.
Tâm trạng người chinh phụ sau cuộc chia ly.
Trả lời:
Sau khi tiễn chồng ra chiến trường, người chinh phụ trở về với căn nhà trống vắng, nơi mọi thứ như thiếu đi linh hồn vì không còn bóng dáng người thân yêu. Nàng sống trong sự cô đơn và nhớ nhung triền miên: nhớ hình bóng người chồng, nhớ những khoảnh khắc đầm ấm bên nhau, những lời yêu thương còn vang vọng. Nỗi nhớ ấy khiến nàng chỉ còn biết trông về nơi biên ải xa xôi – Hàm Dương – mong được thấy bóng dáng người xưa, dù chỉ là trong tưởng tượng. Cách tác giả đảo vị trí hai địa danh “Hàm Dương – Tiêu Tương” càng làm tăng thêm khoảng cách xa xôi, gợi cảm giác cách trở muôn trùng và nỗi đau xa cách không thể nguôi ngoai. Tâm trạng ấy như bị nhấn chìm trong cô đơn và bế tắc, khiến người chinh phụ chỉ còn biết ôm lấy nỗi nhớ và chờ đợi mỏi mòn ngày đoàn tụ.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 43 SGK Ngữ văn 9 tập 1,
Một số đặc điểm nổi bật của thể thơ song thất lục bát trong đoạn trích:
+ Cấu trúc gồm hai câu 7 chữ (gọi là song thất) xen kẽ với một cặp câu lục bát. Cách đan xen này tạo nên sự nhịp nhàng và đa dạng trong âm điệu.
+ Cặp câu 7 chữ thường gieo vần với nhau ở cuối câu (ví dụ: trống – bỗng, vọng – bóng), tạo nên mạch thơ dồn dập, có tính khơi gợi cảm xúc mạnh.
+ Cặp câu lục bát vẫn giữ cách gieo vần truyền thống, nhưng có thêm hiện tượng “vần lưng” – tức là vần xuất hiện ở chữ thứ sáu của câu sáu và chữ thứ sáu của câu tám (như: này – bay, đường – trường), làm cho âm điệu thơ thêm phong phú.
+ Về thanh điệu, thể thơ này cũng tuân theo quy tắc chặt chẽ giữa bằng – trắc để giữ sự hài hòa và nhạc tính trong bài thơ.
So với thể thơ lục bát truyền thống, thể thơ song thất lục bát có những điểm khác biệt rõ rệt:
+ Thể thơ lục bát chỉ gồm hai dòng thơ luân phiên 6 – 8 chữ, còn thể thơ song thất lục bát có thêm hai dòng 7 chữ ở đầu mỗi khổ thơ, giúp tăng tính biểu cảm và tạo chiều sâu cảm xúc.
+ Kiểu gieo vần của song thất lục bát đa dạng hơn, phức tạp hơn, không chỉ có vần chân như lục bát mà còn có cả vần lưng, từ đó tạo nên nhạc điệu phong phú và linh hoạt hơn trong cách thể hiện cảm xúc.
Câu 2 trang 43 SGK Ngữ văn 9 tập 1
Bố cục đoạn trích có thể chia làm hai phần:
+ Phần 1 (12 câu thơ đầu): Miêu tả cảnh tiễn đưa giữa người chinh phụ và người chinh phu – một cuộc chia tay đầy lưu luyến, đau buồn giữa lúc trống giục, cờ bay, không khí xuất quân rộn ràng.
+ Phần 2 (12 câu tiếp theo): Diễn tả tâm trạng của người chinh phụ sau khi chia xa – cô đơn, thương nhớ và khắc khoải mong ngóng bóng dáng người chồng nơi biên ải xa xôi.
Câu 3 trang 43 SGK Ngữ văn 9 tập 1,
Cách ngắt nhịp gợi ý:
+ Chốn Hàm Dương / chàng còn ngoảnh lại,
+ Bến Tiêu Tương / thiếp hãy trông sang.
+ Khói Tiêu Tương / cách Hàm Dương,
+ Câu Hàm Dương / cách Tiêu Tương / mấy trùng.
Tác dụng của cách ngắt nhịp:
+ Việc ngắt nhịp như vậy giúp làm nổi bật sự chia lìa, khoảng cách địa lý và tinh thần giữa hai nhân vật – người ra trận và người ở lại.
+ Các nhịp thơ ngắn, dừng đột ngột khiến câu thơ như nghẹn lại, góp phần diễn tả nỗi đau chia xa, nỗi nhớ da diết và nỗi cô đơn khôn nguôi của người chinh phụ.
+ Đồng thời, cách ngắt này cũng tạo nên sự nhấn nhá trong cảm xúc và mang lại sự trầm lắng, buồn thương cho toàn bộ đoạn thơ.
Câu 4 trang 44 SGK Ngữ văn 9 tập 1,
a, Chàng thì đi cõi xa mưa gió,
Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn.
b, Tuôn màu mây biếc trải ngần núi xanh.
c, Chốn Hàm Kinh chàng còn ngoảnh lại,
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang.
Trả lời:
a, Chàng thì đi cõi xa mưa gió,
Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn.
Phép đối được sử dụng: “đi” đối với “về”, “cõi xa” đối với “buồng cũ chiếu chăn”.
Tác dụng:
+ Nhấn mạnh sự chia xa: người chinh phu lên đường ra chiến trận, còn người vợ ở lại trong căn phòng quen thuộc, hiu quạnh.
+ Thể hiện rõ sự đối lập giữa hoàn cảnh và tâm thế của hai nhân vật, từ đó làm nổi bật nỗi cô đơn, thương nhớ của người chinh phụ.
b, Tuôn màu mây biếc trải ngần núi xanh.
Phép đối: “tuôn” đối với “trải”, “mây biếc” đối với “núi xanh”.
Tác dụng:
+ Gợi nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, rộng lớn, trải dài bất tận.
+ Qua không gian bao la ấy, cảm giác xa cách, mịt mờ giữa hai người càng được nhấn mạnh.
+ Tăng thêm tính gợi hình, gợi cảm cho câu thơ.
c, Chốn Hàm Kinh chàng còn ngoảnh lại,
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang.
Phép đối: “Chốn Hàm Kinh” đối với “Bến Tiêu Tương”, “còn ngoảnh lại” đối với “hãy trông sang”.
Tác dụng:
+ Tô đậm tình cảm luyến lưu của đôi lứa khi chia ly – một bên ra đi vẫn còn ngoảnh lại, một bên ở lại vẫn dõi theo.
+ Gợi lên sự đồng cảm, nỗi day dứt và đau đáu nhớ thương giữa hai người.
+ Đồng thời tạo nhịp thơ cân xứng, hài hòa, giàu tính nhạc.
Câu 5 trang 44 SGK Ngữ văn 9 tập 1
Biện pháp điệp từ: “ngàn dâu”, “thấy”, “cùng”
→ Tác dụng:
Gợi nên cảm giác kéo dài, lặp đi lặp lại của nỗi nhớ mong và sự vô vọng của người chinh phụ khi trông ngóng tin chồng.
Làm cho câu thơ mang âm hưởng buồn bã, ngân nga như nỗi sầu day dứt không nguôi.
Biện pháp đối lập: “trông lại – chẳng thấy”, “lòng chàng – ý thiếp”
→ Tác dụng:
Khắc họa rõ hơn sự chia lìa giữa hai người: một bên mong ngóng, một bên biệt tăm.
Làm tăng chiều sâu của nỗi cô đơn, u uẩn trong tâm hồn người chinh phụ.
Biện pháp câu hỏi tu từ: “Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?”
→ Tác dụng:
Bộc lộ cao độ nỗi buồn và sự dằn vặt trong lòng người vợ trẻ khi phải sống trong cảnh chia ly.
Câu hỏi không chỉ khơi gợi sự đồng cảm mà còn để ngỏ, khiến người đọc suy ngẫm và xót xa.
Câu 6 trang 44 SGK Ngữ văn 9 tập 1
Tâm trạng của người chinh phụ khi tiễn chồng ra trận:
+ Lòng chao đảo, bàng hoàng nhìn chồng rời đi.
+ Nỗi buồn da diết, nhớ nhung người chồng thương mến.
+ Nỗi lo lắng bao trùm khi nghĩ về sự nguy hiểm nơi chiến trường.
+ Nỗi nhớ nhung, mong ngóng chồng trở về bình an.
Qua tâm trạng người chinh phụ, em nhận thấy các giá trị cuộc sống như:
+ Quý trọng hòa bình, khi mọi người có thể sống tự do, học hành, làm việc và vui sống trong sự bình yên.
+ Biết ơn những người chiến sĩ nơi tiền tuyến và những người thân yêu phía hậu phương, như các bà mẹ, người vợ.
+ Con người cần trân trọng từng khoảnh khắc bên gia đình, biết yêu thương và quan tâm, đùm bọc lẫn nhau.
Câu 7 trang 44 SGK Ngữ văn 9 tập 1
Hình ảnh “Chàng thì đi cõi xa mưa gió,/ Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn” gây ấn tượng mạnh với em vì:
Đây là hình ảnh biểu trưng cho khoảng cách xa vời giữa người chồng nơi chiến trường và người vợ nơi quê nhà.
Hình ảnh này gợi lên nỗi nhớ thương sâu sắc, sự cô đơn, buồn tủi của người vợ khi phải chia xa người chồng thân yêu. Nỗi lo lắng của nàng cho chồng ở nơi chiến trận hiểm nguy, đồng thời là nỗi sầu của bản thân khi phải sống cô đơn nơi “buồng cũ chiếu chăn”.
Viết kết nối với đọc
Bài tập trang 44 sgk Ngữ văn 9 Tập 1
Bốn câu thơ mở đầu đoạn trích “Chinh phụ ngâm” đã khắc họa sâu sắc tâm trạng cô đơn, buồn bã của người chinh phụ khi tiễn chồng ra trận. Ngay từ câu đầu, sự đối lập “Chàng thì đi cõi xa mưa gió” và “Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn” đã gợi ra cảnh chia ly và nỗi cô đơn bao trùm. Trong khi người chồng phải đối mặt với nơi xa xôi, hiểm nguy, thì người vợ lại trở về căn phòng trống trải, lạnh lẽo. Câu thơ “Đoái trông theo đã cách ngăn” diễn tả nỗi khắc khoải, mong nhớ khi khoảng cách giữa hai người ngày càng xa xôi. Hình ảnh “Tuôn màu mây biếc trải ngàn núi xanh” không chỉ vẽ nên khung cảnh thiên nhiên rộng lớn, mà còn gợi sự mênh mông, vô vọng trong lòng người chinh phụ. Màu mây biếc trải dài vô tận như nỗi buồn của nàng cũng lan tỏa, không có điểm dừng. Bốn câu thơ đã diễn tả một cách tinh tế nỗi sầu muộn, nhớ thương và cảm giác cô đơn, trống trải của người phụ nữ trong cảnh ly biệt.
Với bài soạn Nỗi niềm chinh phụ ngắn nhất trên đây, hy vọng bạn đã nắm được những ý chính quan trọng mà vẫn tiết kiệm thời gian. Tác phẩm không chỉ là tiếng lòng của người chinh phụ xưa mà còn gợi nhiều suy ngẫm về giá trị nhân văn trong cuộc sống hiện đại. Hãy áp dụng cách học thông minh này để chinh phục môn Văn một cách hiệu quả nhất nhé.
