Hãy cùng khám phá tác phẩm qua soạn bài Lời tiễn dặn Chân trời sáng tạo lớp 11. Bài thơ xuất phát từ kho tàng văn học dân gian dân tộc Thái, Lời tiễn dặn mang đến những vần thơ mộc mạc nhưng thấm đượm nỗi buồn chia ly. Đoạn trích không chỉ thể hiện tình yêu thủy chung của đôi lứa mà còn phản ánh những nét đẹp văn hóa truyền thống.
Trước khi đọc
Câu hỏi trang 59 sgk Ngữ văn 11 tập 1
Khi đọc một truyện thơ, chúng ta cần chú ý đến các yếu tố sau:
- Nội dung và ý nghĩa: Tìm hiểu cốt truyện, các tình tiết quan trọng và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
- Nhân vật: Xem xét tính cách, hành động, số phận của nhân vật để hiểu rõ hơn về tư tưởng tác phẩm.
- Ngôn ngữ và nghệ thuật: Chú ý đến cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ, thể thơ (thường là lục bát hoặc song thất lục bát).
- Bối cảnh lịch sử – xã hội: Hiểu về thời đại mà tác phẩm ra đời để đánh giá đúng giá trị của nó.
- Giá trị tư tưởng: Xác định bài học đạo đức, tư tưởng nhân văn, tinh thần yêu nước hoặc phê phán xã hội mà tác phẩm muốn thể hiện.
Đọc văn bản
Câu 1. Suy luận: Vì sao chàng trai lại nói đến điều này? Lời nói của anh mang ý nghĩa gì?
Chàng trai thấu hiểu và xót thương cho hoàn cảnh éo le mà cô gái mình yêu đang phải chịu đựng.
Lời nói của anh thể hiện tình yêu chân thành, sâu sắc và sự đồng cảm sâu sắc dành cho người con gái.
Câu 2. Tưởng tượng: Bạn hình dung như thế nào về hoàn cảnh của cô gái và hành động của chàng trai lúc này?
Hoàn cảnh của cô gái: Phải chịu nhiều đau khổ, bị ngược đãi, chịu sự lạnh nhạt và hắt hủi từ gia đình chồng.
Hành động của chàng trai: Luôn quan tâm, chăm sóc cô gái, lo lắng cho sức khỏe của cô, mua thuốc thang, động viên, thể hiện sự gắn bó chân thành và tình yêu bền chặt.
Câu 3. Suy luận: Những câu thơ này thể hiện tình cảm của hai nhân vật như thế nào?
Những câu thơ cho thấy tình cảm của hai nhân vật vô cùng mãnh liệt, chân thành.
Đó là tình yêu trong sáng, mạnh mẽ, tự nhiên như những gì thuần khiết nhất của thiên nhiên.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 62 sgk Ngữ văn 11 tập 1
Lời tiễn dặn được thuật lại theo ngôi kể thứ nhất.
Điều này được thể hiện qua:
- Người kể trực tiếp thuật lại những gì đã trải qua, bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ của mình.
- Sử dụng các đại từ nhân xưng như “đôi ta”, “người anh yêu”, “ta”, thể hiện sự gắn bó giữa nhân vật và câu chuyện.
Câu 2 trang 62 sgk Ngữ văn 11 tập 1
Lời tiễn dặn cho thấy:
- Chàng trai và cô gái có tình yêu sâu đậm nhưng bị gia đình ngăn cản.
- Chàng trai xuất thân nghèo khó, không được chấp nhận, buộc phải rời xa, đến khi trở về thì mọi chuyện đã muộn màng.
- Cô gái sinh ra trong gia đình giàu có, bị cha mẹ ép gả, sống trong đau khổ.
- Dù trải qua bao gian truân, cuối cùng họ vẫn được đoàn tụ.
Cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian:
- Nhân vật thường có số phận éo le, bất hạnh.
- Cốt truyện thường theo mô-típ: Gặp gỡ – Biến cố – Đoàn tụ, thể hiện khát vọng hạnh phúc của con người.
Câu 3 trang 62 sgk Ngữ văn 11 tập 1
Một trong những chi tiết quan trọng trong văn bản là:
“Quẩy gánh qua đồng ruộng
Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng”
Chi tiết này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong câu chuyện, khi cô gái phải rời xa người yêu để đi lấy chồng theo sự sắp đặt của gia đình.
Từ sự kiện này, hàng loạt biến cố xảy ra, thể hiện bi kịch tình yêu bị ngăn cấm, đồng thời làm nổi bật sự thủy chung và tình yêu sâu nặng của chàng trai dành cho cô gái.
Câu 4 trang 62 sgk Ngữ văn 11 tập 1
Chủ đề: Khát vọng về tình yêu tự do và hạnh phúc lứa đôi.
Thông điệp: Tác phẩm phản ánh những bất công của lễ giáo phong kiến, lên án những hủ tục ngăn cản tình yêu chân chính. Đồng thời, tác giả dân gian đề cao giá trị của tình cảm chân thành, mong muốn xã hội thấu hiểu và tác hợp cho những người yêu nhau.
Câu 5 trang 62 sgk Ngữ văn 11 tập 1
Văn bản Lời tiễn dặn thuộc thể loại truyện thơ, điều này được thể hiện qua các đặc điểm sau:
Được viết theo hình thức thơ ca, sử dụng vần điệu để kể chuyện.
Kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự (kể chuyện) và trữ tình (bộc lộ cảm xúc).
Xây dựng cốt truyện xoay quanh cuộc đời của hai nhân vật chính, phản ánh số phận bất hạnh của họ.
Câu 6 trang 62 sgk Ngữ văn 11 tập 1
Văn bản Lời tiễn dặn cho thấy khát vọng mãnh liệt về tình yêu và hạnh phúc của những đôi lứa yêu nhau trong xã hội người Thái xưa.
Họ bị ràng buộc bởi những hủ tục như hôn nhân sắp đặt, không được tự do lựa chọn bạn đời.
Sự chia cắt đầy đau khổ ấy càng làm nổi bật tình yêu thủy chung và lòng quyết tâm vượt qua số phận để đến với nhau.
Câu chuyện cũng thể hiện quan niệm của người xưa về tình yêu đích thực: dù phải hy sinh hay chịu nhiều thử thách, họ vẫn mong được sống bên nhau trọn đời.
Với những hướng dẫn chi tiết và gợi ý phân tích sâu sắc, việc soạn bài Lời tiễn dặn sẽ giúp các em học sinh không chỉ nắm vững nội dung tác phẩm mà còn cảm nhận được những giá trị nhân văn sâu sắc được gửi gắm qua từng câu chữ. Hãy cùng nhau khám phá và trân trọng những thông điệp ý nghĩa mà tác phẩm mang lại.
