“Lão Hạc” ư? Nghe tên thôi đã thấy căng não rồi đúng không các học sinh ơi? Đừng lo lắng! Nếu bạn đang vật lộn với tác phẩm kinh điển này trong chương trình Cánh Diều lớp 8, thì phao cứu sinh đây rồi! Bài viết này sẽ soạn bài Lão Hạc lớp 8 Cánh diều một cách siêu dễ hiểu, từ tóm tắt cốt truyện siêu tốc, phân tích nhân vật đi vào lòng người đến dàn ý chi tiết ăn điểm thầy cô. Chuẩn bị bái bai nỗi sợ Lão Hạc và ẵm trọn điểm cao môn Văn nha.
Chuẩn bị
Xem lại nội dung ở phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
Khi đọc tác phẩm truyện, các em cần chú ý:
Tóm tắt được nội dung văn bản (cốt truyện).
Nhân vật và mối quan hệ giữa các nhân vật trong truyện.
Đề tài của truyện, ý nghĩa nhan đề của tác phẩm hoặc đoạn trích,…
Liên hệ với bối cảnh xã hội và kinh nghiệm đọc của bản thân để hiểu sâu hơn tác phẩm truyện.
Đọc trước truyện ngắn Lão Hạc; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nam Cao và một số bài viết xung quanh tác phẩm Lão Hạc.
Đọc hiểu
Trả lời câu hỏi giữa bài
Câu 1 trang 5 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Đoạn văn “Tôi cũng ngồi lặng lẽ […] tôi quý năm quyển sách của tôi…” kể lại những sự việc liên quan đến nhân vật nào?
Trả lời:
Những sự việc trong đoạn văn gắn với nhân vật ông giáo – người chứng kiến và suy ngẫm về cuộc sống của lão Hạc.
Câu 2 trang 6 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Đoạn văn này giúp em hiểu thêm điều gì về hoàn cảnh của lão Hạc?
Trả lời:
Qua đoạn văn, em thấy rõ hoàn cảnh éo le và đầy khổ cực của lão Hạc: sống trong cảnh nghèo túng, vợ mất sớm, chỉ còn lại một người con trai. Vì không thể lấy vợ do nghèo nên con trai bỏ đi làm đồn điền cao su và biệt tích không có tin tức. Lão chỉ còn biết bầu bạn với con chó vàng – kỷ vật cuối cùng mà con trai để lại.
Câu 3 trang 7 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Những lời lão Hạc nói với “cậu Vàng” thể hiện điều gì?
Trả lời:
Qua lời trò chuyện với cậu Vàng, ta cảm nhận được tình thương sâu nặng mà lão Hạc dành cho con trai – người đã đi xa – và cũng là tình cảm trìu mến, chân thành mà lão dành cho cậu chó nhỏ như một người thân trong gia đình.
Câu 4 trang 9 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Hãy chú ý cách nhà văn Nam Cao miêu tả nhân vật lão Hạc qua hình dáng, cách nói chuyện và trạng thái tâm lý.
Trả lời:
Ngoại hình: Gương mặt lão co rúm lại, các nếp nhăn chồng lên nhau, đầu nghiêng sang một bên, miệng móm mém méo xệch như trẻ con sắp khóc.
Lời nói: Những câu nói đầy đau đớn và dằn vặt như: “Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!”, “Khốn nạn… ông giáo ơi!”.
Tâm lý: Cảm xúc của lão Hạc hiện lên rõ nét với nỗi đau sâu sắc, sự giằng xé trong lòng và nỗi xót xa khi phải đưa ra quyết định khó khăn.
Câu 5 trang 9 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Câu nói của lão Hạc “chua chát” ở điểm nào?
Trả lời:
Câu nói mang nỗi cay đắng khi lão Hạc cố gắng tự an ủi mình rằng việc bán cậu Vàng là “hóa kiếp” cho nó – thực chất chỉ là cách lão gạt đi cảm giác tội lỗi và đau lòng. Lão yêu quý cậu Vàng như người thân, nhưng vì quá nghèo, lão không còn cách nào khác. Cái “chua chát” chính là ở chỗ: tình thương lớn lại bị hoàn cảnh ép buộc phải buông tay.
Câu 6 trang 10 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Thái độ của ông giáo được thể hiện như thế nào qua lời nói và hành động?
Trả lời:
Ông giáo bộc lộ sự thấu hiểu và cảm thông sâu sắc với hoàn cảnh éo le của lão Hạc. Thái độ ông không chỉ là lời an ủi mà còn là sự đồng cảm chân thành, lặng lẽ chia sẻ nỗi đau với lão bằng cả tấm lòng.
Câu 7 trang 10 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Từ những điều lão Hạc nhờ ông giáo, em thấy ông Hạc là người như thế nào?
Trả lời:
Qua những việc nhỏ lão nhờ ông giáo, có thể thấy lão Hạc là người cha luôn hướng về con, lo lắng, vun vén cho tương lai con trai. Lão sống có tình, có nghĩa và đặc biệt là người giàu lòng tự trọng – không muốn làm phiền hay dựa dẫm vào người khác, dù bản thân đã rơi vào cảnh khốn cùng. Lão còn là người sâu sắc, luôn suy nghĩ chín chắn và hiểu rõ số phận mình.
Câu 8 trang 11 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Những từ ngữ nào thể hiện sự khiêm nhường và van xin tha thiết của lão Hạc?
Trả lời:
Những cụm từ như “cắn rơm cắn cỏ”, “lạy”, “ông giáo có nghĩ cái tình tôi già nua tuổi tác mà thương…” thể hiện sự nhún nhường, lễ độ đến mức đáng thương của lão Hạc. Đó là cách mà lão thể hiện lòng biết ơn và sự trân trọng trong từng lời nhờ cậy – vừa tha thiết, vừa đau đớn.
Câu 9 trang 11 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Tình cảnh của lão Hạc ra sao?
Trả lời:
Lão rơi vào cảnh sống thiếu thốn trầm trọng, không còn gì để ăn ngoài khoai, củ chuối, rau dại như rau má… Cuộc sống khốn khổ, cô độc, thiếu cả vật chất lẫn tinh thần.
Câu 10 trang 11 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Lời bộc bạch của nhân vật ông giáo ở đoạn này dành cho ai?
Trả lời:
Đó là lời tâm sự ông giáo gửi đến người đọc. Qua lời độc thoại nội tâm này, người đọc không chỉ thấu hiểu sâu sắc tâm trạng của ông mà còn hiểu thêm về người vợ hiền hậu, nhân ái của ông.
Câu 11 trang 12 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Điều gì khiến ông giáo cảm thấy “Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn…”?
Trả lời:
Bởi vì ông giáo tưởng rằng lão Hạc cũng bị tha hóa như những con người nghèo khổ khác – điển hình là Binh Tư. Chính điều đó khiến ông mất niềm tin vào lương thiện, vào con người.
Câu 12 trang 12 SGK Ngữ văn 8 Tập 2
Hãy chú ý những chi tiết mô tả về cái chết của lão Hạc.
Trả lời:
Cái chết của lão được miêu tả đầy ám ảnh: lão quằn quại, vật vã đau đớn trên giường, miệng sùi bọt mép, trông rất thê thảm. Đó là một cái chết dữ dội, đầy khổ đau, thể hiện sự quyết liệt trong hành động giữ gìn phẩm giá của lão Hạc.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 trang 13 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2
Lão Hạc là một nông dân nghèo, sống cô đơn sau khi vợ mất, con trai vì không có tiền cưới vợ nên bỏ đi làm ở đồn điền cao su. Ở nhà, lão chỉ có cậu Vàng – con chó mà con trai để lại, là người bầu bạn duy nhất của lão. Vì thương con, lão quyết giữ mảnh vườn làm vốn cho con, nên dù nghèo khổ cũng không bán. Khi cuộc sống quá túng quẫn, không còn gì để ăn, lão đành cắn răng bán cậu Vàng – việc khiến lão đau khổ, dằn vặt rất nhiều.
Lão thường sang nhà ông giáo – người tri thức nghèo, để tâm sự. Sau đó, lão gửi lại ông giáo mảnh vườn và ít tiền nhờ ông lo hậu sự nếu lão có mệnh hệ gì. Ít lâu sau, lão bất ngờ qua đời sau khi ăn bả chó, một cái chết dữ dội và đau đớn. Qua câu chuyện, người đọc cảm nhận được tấm lòng nhân hậu, đức hy sinh và phẩm chất cao đẹp của lão Hạc – một con người nghèo nhưng có lòng tự trọng và giàu tình yêu thương.
Câu 2 trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2
Truyện có những nhân vật nào đáng chú ý? Phần (1) và (2) mở đầu văn bản có vai trò như thế nào đối với phần sau của truyện?
Trả lời:
Những nhân vật quan trọng trong truyện bao gồm lão Hạc, ông giáo và cậu Vàng.
Phần mở đầu (1) và (2) có vai trò quan trọng trong việc giới thiệu hoàn cảnh khó khăn của lão Hạc. Điều này không chỉ làm nổi bật những nghịch cảnh mà lão phải đối mặt mà còn giúp giải thích nguyên nhân dẫn đến sự lựa chọn đau đớn và bi kịch của lão ở cuối truyện.
Câu 3 trang 13 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2
a, Hoàn cảnh của lão Hạc
Lão Hạc là một người nông dân nghèo, sống trong cảnh túng quẫn và cô đơn. Vợ mất sớm, con trai duy nhất vì không đủ tiền cưới vợ nên phải bỏ đi làm ăn xa, để lại lão sống một mình với con chó Vàng – kỷ vật thân thiết của con trai. Sau một trận ốm nặng, sức khỏe giảm sút, lão không thể tiếp tục làm thuê để sống qua ngày. Bị dồn đến bước đường cùng, lão buộc phải bán con chó Vàng – điều khiến lão vô cùng đau khổ, dằn vặt.
Những chi tiết về hoàn cảnh của lão được thể hiện thông qua lời kể trực tiếp của lão và lời kể của nhân vật ông giáo – người hàng xóm cảm thông, gần gũi và là cầu nối giúp người đọc hiểu rõ hơn về nội tâm và số phận đáng thương của lão Hạc.
b, Diễn biến hành động, tâm trạng của lão Hạc sau khi bán chó Vàng và nguyên nhân
Sau khi bán con chó Vàng, lão Hạc cố tỏ ra vui vẻ nhưng thực chất lại rất đau khổ, dằn vặt. Lão bật khóc, cảm thấy mình có lỗi, tự trách bản thân vì đã “lừa” một con chó – người bạn thân thiết và là kỷ vật của con trai.
Tâm trạng của lão thể hiện sự dằn vặt, xót xa, đau đớn tột cùng. Việc bán chó trở thành cú sốc lớn về mặt tinh thần.
Nguyên nhân khiến lão Hạc đau khổ là vì con chó gắn bó như người thân, đồng thời hành động bán chó cũng thể hiện sự bế tắc, bất lực của lão trước hoàn cảnh éo le.
c, Những việc lão Hạc làm trước khi chết và nhận xét về nhân vật
Trước khi chết, lão Hạc đã chuẩn bị chu đáo: nhờ ông giáo trồng giúp cây, gửi lại ít tiền lo hậu sự, không để lại phiền phức cho ai.
Cái chết của lão Hạc rất dữ dội: vật vã, đau đớn, cho thấy lão đã dùng bả chó để tự tử.
Nhận xét: Lão Hạc là người giàu lòng tự trọng, yêu thương con, luôn nghĩ cho người khác. Dù trong hoàn cảnh khốn khó, lão vẫn giữ trọn phẩm chất tốt đẹp, không chịu đánh mất nhân cách để sống.
Câu 4 trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2
Em có nhận xét gì về nhân vật ông giáo (hoàn cảnh, suy nghĩ, thái độ, tình cảm dành cho lão Hạc)? Chỉ ra vai trò của nhân vật này trong văn bản.
Trả lời:
Hoàn cảnh:
Ông giáo cũng có hoàn cảnh khó khăn giống lão Hạc, sống trong nghèo khổ và vất vả.
Vì mưu sinh, ông giáo cũng phải bán đi những thứ quý giá mà mình yêu quý.
Ông giáo ít nhiều có sự gắn bó với lão Hạc, vì lão đã chia sẻ nhiều tâm sự, dự định và nhờ ông giúp đỡ trong những tình huống quan trọng cuối đời.
Suy nghĩ:
Ông giáo thường xuyên đối chiếu hoàn cảnh của mình với lão Hạc và có những suy ngẫm sâu sắc về tình cảnh của lão.
Ông đưa ra những bình luận sắc sảo về cuộc sống của lão Hạc, càng về sau càng thể hiện rõ sự trăn trở về nhân tình thế thái.
Tình cảm và thái độ dành cho lão Hạc:
Ban đầu, ông giáo có vẻ thờ ơ khi nghe lão Hạc tâm sự về việc bán chó và con trai.
Tuy nhiên, khi chứng kiến sự đau đớn của lão Hạc, ông giáo đã cảm thông, chia sẻ và mong muốn giúp đỡ.
Sau khi lão Hạc từ chối sự giúp đỡ, ông giáo cảm thấy buồn bã và có chút thất vọng.
Cuối cùng, khi chứng kiến cái chết của lão Hạc, ông giáo cảm thấy thương xót và quyết định làm theo những nguyện vọng của lão để lão ra đi trong thanh thản.
Vai trò của nhân vật ông giáo:
Ông giáo giúp thể hiện tình cảm, suy tư của nhà văn về cuộc đời và số phận con người.
Với vai trò người kể chuyện, ông giáo làm câu chuyện thêm sinh động, nhờ sự kết hợp giữa miêu tả, biểu cảm và suy luận trong quá trình trần thuật.
Câu 5 trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2
Theo em, với truyện ngắn Lão Hạc, Nam Cao đã gửi gắm những điều gì khi viết về người nông dân nghèo trước Cách mạng tháng Tám 1945?
Trả lời:
Khi viết về người nông dân nghèo trước Cách mạng tháng Tám 1945 trong truyện ngắn Lão Hạc, Nam Cao đã gửi gắm những thông điệp sau:
Nhà văn bày tỏ nỗi xót xa và đau lòng trước số phận bi thương của người nông dân trong xã hội phong kiến cũ.
Nhà văn tôn vinh những phẩm chất tốt đẹp ẩn sâu trong lòng người nông dân, dù họ đang sống trong cảnh nghèo khó nhưng vẫn giữ vững lòng tự trọng.
Nhà văn cũng bày tỏ sự cảm thông và chia sẻ với những khát vọng, ước mơ chính đáng mà người nông dân mong muốn có được.
Câu 6 trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2
Chỉ ra những yếu tố nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn Lão Hạc. Trong đó, em ấn tượng nhất với yếu tố nào? Vì sao?
Trả lời:
Truyện ngắn Lão Hạc sở hữu nhiều yếu tố nghệ thuật đặc sắc, bao gồm:
Xây dựng nhân vật sinh động, khắc hoạ tâm lý tinh tế của từng nhân vật.
Trần thuật bằng ngôi thứ nhất, tạo ra sự gần gũi và chân thực, khiến câu chuyện thêm phần khách quan.
Kết hợp linh hoạt giữa tự sự và những phương thức biểu đạt khác như miêu tả, nghị luận, giúp câu chuyện sinh động và dễ hiểu.
Yếu tố nghệ thuật mà em ấn tượng nhất chính là cách xây dựng nhân vật. Mỗi nhân vật trong tác phẩm đều phản ánh một tầng lớp xã hội, họ sống trong hoàn cảnh nghèo khổ, lầm than, không có lối thoát. Điều này giúp người đọc cảm nhận rõ hơn về thực trạng xã hội và số phận của người lao động dưới ách thống trị của xã hội cũ.
Câu 7 trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2
Trong truyện có nhiều đoạn văn mang tính triết lý về cuộc sống và con người. Em thích nhất đoạn văn nào? Vì sao?
Trả lời:
Em thích nhất đoạn văn: “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta… không bao giờ ta thương….” vì nó thể hiện sự cảm thông sâu sắc của tác giả đối với người lao động trong xã hội cũ. Họ đã phải chịu đựng quá nhiều khó khăn trong cuộc sống đến mức không thể nghĩ đến việc thương xót ai khác, chỉ lo cho bản thân mình. Câu này khiến em cảm thấy xót xa và thấm thía về sự cô đơn và những đau khổ mà họ phải trải qua.
Vậy là chúng ta đã cùng nhau phá đảo thành công tác phẩm “Lão Hạc” rồi đó! Hy vọng với bí kíp soạn bài này, các bạn sẽ tự tin chinh phục mọi dạng bài tập, câu hỏi về Lão Hạc và ẵm trọn điểm 9, điểm 10 môn Văn nha.
