Soạn bài Kim Kiều gặp gỡ ngắn nhất giúp các em học sinh dễ dàng tiếp cận nội dung chính và cảm nhận rõ nét những cảm xúc tinh tế trong cuộc hội ngộ giữa Kim Trọng và Thúy Kiều. Đây là tài liệu hữu ích, tóm tắt súc tích, hỗ trợ quá trình học tập và ôn luyện hiệu quả.
Trước khi đọc
Câu hỏi trang 46 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Âm thanh khiến em xúc động sâu sắc nhất chính là tiếng ru của mẹ. Giọng ru ấy dịu dàng, tha thiết như một dòng suối mát lành thấm vào tuổi thơ em. Mỗi câu hát là một lời nhắn nhủ, một bài học giản dị về đạo làm con, về lòng biết ơn, về cách đối nhân xử thế. Những lời ru ấy không chỉ đưa em vào giấc ngủ bình yên, mà còn gieo vào tâm hồn em tình yêu thương và sự gắn bó với cội nguồn. Lời ru của mẹ đã trở thành hình ảnh đẹp trong ký ức và là chất liệu tinh thần đi theo em suốt cuộc đời.
Đọc văn bản
Hình dung: Những sự vật, hiện tượng cùng xuất hiện với mưa.
Những cánh hoa xuân nhẹ nhàng rơi rụng.
Bậc thềm có lan.
Cảnh vật núi sông.
Tâm tư người lữ khách.
Ánh chiều tà.
Khách đi xa quê.
Giọt lệ rơi lặng lẽ.
Theo dõi: Những địa điểm mà mưa rơi xuống.
Trên lầu cao.
Trên bậc thềm có lan.
Khắp nẻo xa xôi.
Trên sông núi.
Ngoài đồng nội, trên núi rừng.
Ở đầm lầy, trên triền đồi.
Theo dõi: Phân tích cách sử dụng các biện pháp tu từ.
Một số biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ:
+ Điệp ngữ: lặp lại các từ như “mưa rơi”, “mưa xuống”, “mưa trong ý khách”, “bóng dương”,… để nhấn mạnh sự dai dẳng, lan tỏa của cơn mưa và cảm xúc của nhân vật trữ tình.
+ Ẩn dụ: sử dụng hình ảnh “thềm lan”, “giọng đàn mưa xuân”, “mưa trong ý khách”, “bóng tà dương”,… để nói lên cảm xúc, tình cảnh của con người qua cảnh vật.
Nhận xét:
+ Biện pháp tu từ được vận dụng uyển chuyển, tự nhiên, góp phần làm cho hình ảnh thơ thêm sinh động và sâu sắc.
+ Giúp bài thơ truyền tải cảm xúc nhẹ nhàng, tha thiết, gợi lên sự trầm lắng trong tâm hồn người đọc.
Suy luận: Vì sao người “khách tha hương” rơi lệ?
Người khách xa quê bật khóc khi thấy cảnh chiều buông – “bóng tà dương” – gợi nhắc về quê hương nơi chôn nhau cắt rốn.
Cơn mưa gợi lên nhiều ký ức cũ, khiến những hình ảnh quen thuộc nơi quê nhà hiện về trong tâm trí. Trong nỗi cô đơn và nhớ nhung, người khách không kìm được xúc động mà rơi nước mắt – một giọt lệ của nỗi nhớ, của tâm trạng người xa xứ lâu ngày.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 47 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Bài thơ kết hợp linh hoạt giữa các cặp câu 7 chữ và các cặp câu lục bát, trong đó cặp câu 7 chữ thường đứng trước, tiếp theo là câu lục bát.
Vần được gieo đều ở cả vị trí vần lưng và vần chân.
- Về vần lưng: âm thứ sáu trong câu lục thường vần với âm thứ sáu trong câu bát kế tiếp (ví dụ: ngàn – đàn); đồng thời, âm thứ bảy của câu 7 chữ liên kết vần với âm thứ năm của câu 7 chữ kế sau (ví dụ: rích – tịch).
- Về vần chân: các vần cuối câu được lặp lại xuyên suốt bài (ví dụ: dương – hương).
Câu thơ có nhịp ngắt rõ ràng, nhịp lẻ ở câu trước và nhịp chẵn ở câu sau (ví dụ: “Mưa hoa rụng, / mưa hoa xuân rụng”).
Câu 2 trang 47 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Bố cục bài thơ gồm 4 phần rõ rệt:
- Phần 1 (khổ đầu): Miêu tả những cảnh vật và hiện tượng xuất hiện cùng với mưa xuân.
- Phần 2 (khổ thứ hai): Những nơi mà mưa đổ xuống.
- Phần 3 (khổ thứ ba): Hình ảnh mưa trong buổi chiều xuân đặc biệt.
- Phần 4 (khổ cuối): Tâm trạng đầy xúc cảm của người khách xa quê.
Câu 3 trang 47 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Một số từ ngữ xuất hiện nhiều lần trong bài:
- Mưa (hoa).
- Rụng.
- Rơi.
- Xuống.
- Nước non.
- Ý khách.
- Bóng dương.
Tác dụng của việc lặp lại này:
+ Làm nổi bật các trạng thái và chuyển động của cơn mưa xuân cùng cảnh vật đi kèm.
+ Góp phần thể hiện rõ hơn tâm trạng sâu lắng và sự bồi hồi của người khách xa xứ khi ngắm nhìn mưa.
Câu 4 trang 47 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Những đặc điểm chung của các sự vật, hiện tượng đi cùng mưa là:
- Chúng thường được nhắc lại nhiều lần, tạo cảm giác liên tục và sâu sắc.
- Mang tính biểu tượng, đôi khi có nét mơ hồ hoặc đa nghĩa (như “mưa hoa”, “mưa trong ý khách”, “bóng tà dương”…).
- Trong từng khổ thơ, các hình ảnh từ nhỏ đến lớn được sắp xếp có trật tự, rồi kết thúc bằng những chi tiết nhỏ bé hoặc vô hình (ví dụ: từ hoa đến lầu, thềm lan rồi đến sông núi, đầm đồi, bóng tà dương…).
- Các hình ảnh đều đẹp đẽ, tinh tế nhưng được phủ lên sắc thái buồn man mác, thể hiện qua câu cuối với “hàng lệ rơi”.
Qua những hình ảnh này, tác giả muốn gửi gắm tâm trạng:
- Sự say mê, đắm chìm trong cảnh mưa xuân.
- Nỗi nhớ da diết, bồi hồi về quê hương.
- Nỗi niềm cô đơn, xót xa khi phải xa cách cố hương, khát khao được trở về.
Câu 5 trang 47 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Hình ảnh nước non xuất hiện xuyên suốt trong ba khổ thơ đầu, gắn liền với cảnh mưa, tạo nên một khung cảnh hùng vĩ, thơ mộng và tươi sáng. Tuy nhiên, hình ảnh này lại tương phản với tâm trạng buồn bã, sầu nhớ được thể hiện rõ trong hai câu thơ cuối, khi “hàng lệ rơi” của “khách” nhuộm lên cả khung cảnh một màu u sầu.
Có thể coi hình ảnh nước non như một “chất xúc tác” làm khơi gợi nỗi nhớ nhà sâu sắc trong lòng người khách tha hương. Nhờ những cảnh vật ấy trong cơn mưa, tâm trạng bồi hồi, thương nhớ quê hương của “khách” càng trở nên mãnh liệt.
Câu 6 trang 47 SGK Ngữ văn 9 Tập 1
Điều để lại ấn tượng sâu sắc nhất với em chính là tình cảm yêu quê hương nồng nàn của người khách tha hương bởi:
- Tình cảm này được thể hiện như chủ đề xuyên suốt, tạo nên điểm nhấn cảm xúc trong toàn bài.
- Đó là một tình cảm thiêng liêng, đáng trân trọng mà ai cũng cần có.
- Qua nét chân thật trong tâm trạng của nhân vật trữ tình, em cảm nhận được tâm hồn sâu sắc và sự gắn bó bền chặt của nhà thơ Bích Khê với quê hương mình.
Viết kết nối với đọc
Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu cảm nghĩ của em về bài thơ Tiếng đàn mưa.
Bài thơ “Tiếng đàn mưa” của nhà thơ Lưu Quang Vũ đã để lại trong em nhiều dư âm sâu lắng và ấn tượng khó phai. Ngay từ nhan đề, hình ảnh ẩn dụ độc đáo “tiếng đàn mưa” đã khơi gợi trí tưởng tượng, biến một hiện tượng tự nhiên quen thuộc thành một bản nhạc đầy cảm xúc. Qua từng vần thơ, em cảm nhận được tiếng mưa không còn đơn thuần là âm thanh của thiên nhiên mà đã hóa thành những giai điệu lúc trầm, lúc bổng, khi thì réo rắt, khi lại thì thầm như lời tâm sự. Tiếng đàn ấy gợi lên một nỗi niềm man mác, bâng khuâng, đưa em trở về với những miền ký ức xa xôi, những suy tư về cuộc đời. Mỗi giọt mưa rơi như một nốt nhạc trầm lắng, gieo vào lòng người đọc những cảm xúc tinh tế và những trăn trở về lẽ sống. Bài thơ không chỉ miêu tả âm thanh của mưa mà còn là tiếng lòng của thi sĩ, sự đồng điệu giữa con người và thiên nhiên, giữa những thanh âm của cuộc sống và những rung động sâu thẳm trong tâm hồn. Em thực sự yêu thích cách Lưu Quang Vũ đã lắng nghe và cảm nhận mưa bằng cả trái tim và tâm hồn mình, để rồi tạo nên một tác phẩm nghệ thuật giàu sức gợi.
Mong rằng qua bài soạn này, các em đã phần nào thấu hiểu được vẻ đẹp tâm hồn cùng mối liên kết sâu sắc giữa hai nhân vật, đồng thời rèn luyện kỹ năng phân tích văn học ngày càng tốt hơn.
