Soạn bài Chuyện cổ tích về loài người không đơn thuần là phân tích một tác phẩm thơ, mà là hành trình khám phá thế giới tình cảm đầy dịu dàng và nhân văn qua cái nhìn của nhà thơ Xuân Quỳnh. Từ những hình ảnh cổ tích, bài thơ mở ra không gian ngập tràn tình mẫu tử, ước mơ và lòng nhân ái. Cùng theo dõi bài soạn chi tiết để cảm nhận sâu sắc hơn về ý nghĩa ẩn sau mỗi dòng thơ.
Trước khi đọc
Câu 1 trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Truyện: Con Rồng cháu Tiên (Việt Nam)
Trong truyện, loài người Việt Nam được sinh ra từ sự kết duyên giữa Lạc Long Quân – dòng dõi Rồng, và Âu Cơ – dòng dõi Tiên. Khi Âu Cơ sinh ra một bọc trăm trứng, nở ra một trăm người con, đó là điều kì lạ vì nó khác với cách sinh nở thông thường của con người. Truyện thể hiện quan niệm dân gian về nguồn gốc cao quý và đoàn kết của dân tộc Việt Nam.
Câu 2 trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Em xin đọc bài thơ:
Mẹ – Trần Quốc Minh
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Miệng nhai trầu bỏm bẻm lưa thưa tiếng cười
Mắt cay vì những ngày mưa
Lưng còng vì những sớm đưa cháu về…
(Bài thơ có nhiều khổ, nhưng em xin đọc trích đoạn trên vì em thích sự giản dị và tình cảm trong từng câu chữ.)
Đọc văn bản
Theo dõi trang 40 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Mỗi dòng thơ gồm năm tiếng.
Hình dung trang 40 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Khi đứa trẻ mới sinh ra, thế giới còn trống trải, không có cây cối hay hoa lá, chỉ toàn bóng tối bao phủ.
Hình dung trang 40 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Sau khi đứa trẻ chào đời, mặt trời ló rạng, cây xanh tươi tốt, hoa khoe sắc thắm, chim hót líu lo, sông biển rộng lớn cùng với cá tôm sinh động.
Theo dõi trang 41 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Những nhân vật và sự kiện trong bài thơ bao gồm:
Đứa trẻ ra đời, kéo theo sự xuất hiện của vạn vật như cây cỏ, hoa lá, chim muông, gió mây, sông biển, cá tôm…
Người mẹ sinh ra để chăm sóc và yêu thương con.
Người bà xuất hiện để kể lại những câu chuyện cổ tích.
Người cha sinh ra với nhiệm vụ dạy dỗ con cái.
Thầy cô và mái trường cũng được tạo nên để hướng dẫn và giáo dục trẻ thơ.
Hình dung trang 41 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Tình yêu thương và sự chăm sóc của người mẹ thể hiện qua lời ru dịu dàng và những cử chỉ bế ẵm ân cần.
Hình dung trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Hình ảnh người bà kể chuyện cùng những câu chuyện cổ tích nổi bật như:
Chuyện con cóc và nàng tiên,
Câu chuyện về cô Tấm hiền hậu,
Truyện về Lý Thông gian ác.
Hình dung trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Tình cảm và sự dạy dỗ của người cha dành cho con, giúp con biết ngoan ngoãn, suy nghĩ thấu đáo, hiểu biết về thế giới rộng lớn như biển cả mênh mông, con đường dài, ngọn núi xa, và trái đất tròn trịa.
Hình dung trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Không gian quen thuộc của mái trường với bàn ghế, lớp học, thầy cô, bảng đen, chiếu ngồi và phấn trắng.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Những căn cứ để khẳng định Chuyện cổ tích về loài người là một bài thơ bao gồm:
Tác phẩm sử dụng hình thức tự sự để thể hiện tình cảm và cảm xúc yêu thương dành cho trẻ nhỏ.
Mỗi câu thơ gồm năm tiếng, được chia thành các khổ thơ nhưng không bị giới hạn số lượng khổ.
Sử dụng hệ thống vần chân tạo nên sự đồng điệu trong âm thanh.
Nhịp thơ được chia theo kiểu 3/2 hoặc 2/3, tạo nên giai điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển.
Câu 2 trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Theo trí tưởng tượng của tác giả, thế giới có sự thay đổi rõ nét sau khi trẻ em chào đời:
Ánh sáng mặt trời xuất hiện cùng cây cối, hoa lá, chim muông, sông biển…
Màu sắc phong phú hiện diện như xanh, đỏ, trắng…
Âm thanh đa dạng vang lên như tiếng chim hót, gió thổi, tiếng hát, và lời kể chuyện…
Sự có mặt của mẹ, bà, bố, mái trường…
→ Tất cả đều góp phần nâng đỡ và nuôi dưỡng thể chất cũng như tâm hồn của trẻ.
Câu 3 trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Chỉ có người mẹ mới có thể dành trọn vẹn tình yêu thương cho con qua sự chăm sóc tận tình, qua những lời ru dịu dàng. Mẹ cũng gửi gắm những bài học về cách sống đẹp đẽ như biết yêu thương, chia sẻ, nhân ái và thủy chung.
Câu 4 trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Bà đã kể lại những câu chuyện như:
Tấm Cám, Thạch Sanh: thể hiện khát vọng công lý, người lương thiện được hưởng hạnh phúc, kẻ gian ác bị trừng phạt.
Cóc kiện trời: ca ngợi sức mạnh của sự đoàn kết.
Nàng tiên ốc, Ba cô tiên: truyền tải tinh thần lạc quan và niềm tin vào những điều tốt đẹp.
→ Những câu chuyện này mang giá trị giáo dục sâu sắc, bồi đắp tâm hồn và dạy trẻ em về những bài học đạo lí trong cuộc sống.
Câu 5 trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Qua con mắt của trẻ thơ, điều mà bố dành cho con khác với những gì mẹ và bà trao gửi chính là sự chỉ dạy về kiến thức, sự trưởng thành trong trí tuệ và nhận thức về cuộc sống.
Câu 6 trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Ở khổ thơ cuối, hình ảnh mái trường và thầy cô được vẽ lên qua những chi tiết gần gũi, thân quen như bàn ghế, lớp học, bảng đen, phấn trắng… Những điều này tượng trưng cho hành trang kiến thức giúp trẻ lớn lên và phát triển toàn diện.
Câu 7 trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Tiêu đề bài thơ gợi cho em hướng khai thác yếu tố tự sự, kể lại những câu chuyện tưởng tượng về nguồn gốc của loài người, đồng thời tạo nên một không gian huyền ảo, đầy chất hoang đường.
Câu 8 trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1
Điểm giống nhau là cả hai đều chứa đựng các yếu tố huyền bí, kỳ ảo. Tuy nhiên, khác biệt lớn nằm ở chỗ trong bài thơ, trẻ con được xem là trung tâm vũ trụ, được sinh ra trước tiên, còn tất cả con người và sự vật khác ra đời nhằm bảo vệ, yêu thương và hỗ trợ trẻ trưởng thành.
Sự khác biệt này mang thông điệp sâu sắc: mọi người cần yêu thương nhau, đặc biệt là quan tâm, chăm sóc và giáo dục trẻ em – những người sẽ tạo nên tương lai. Đồng thời, trẻ thơ cũng nên biết quý trọng và yêu thương những người thân xung quanh.
Viết kết nối với đọc
Trong bài thơ “Chuyện cổ tích về loài người” của nhà thơ Xuân Quỳnh, em ấn tượng và yêu thích nhất là khổ thơ viết về sự ra đời của người mẹ. Đó là khổ thơ: “Nhưng còn cần cho trẻ / Tình yêu và lời ru / Cho nên mẹ sinh ra / Để bế bồng, chăm sóc…”. Những vần thơ thật giản dị nhưng lại chan chứa biết bao tình yêu thương. Lời thơ đã cho em thấy rằng, trẻ em không chỉ cần thế giới vật chất mà còn rất cần tình yêu và lời ru của mẹ để lớn lên. Hình ảnh người mẹ sinh ra để “bế bồng, chăm sóc” con thật ấm áp và thiêng liêng biết bao. Qua đó, em càng thêm trân trọng và biết ơn sự hi sinh thầm lặng mà mẹ đã dành cho em. Có thể nói, đây chính là một câu chuyện cổ tích tuyệt đẹp về tình mẫu tử, một tình cảm vĩ đại và cao cả nhất.
Soạn bài Chuyện cổ tích về loài người giúp chúng ta nhận ra rằng, trong mỗi câu thơ tưởng như dành cho trẻ nhỏ lại chứa đựng những thông điệp lớn lao về tình thương, sự hy sinh và khát vọng sống đẹp. Đây không chỉ là một bài học văn học, mà còn là lời nhắc nhở về những giá trị giản dị nhưng bền vững trong cuộc đời.
