Chữ Người Tử Tù của Nguyễn Tuân là một tác phẩm đặc sắc, khắc họa hình tượng Huấn Cao – một con người tài hoa, khí phách nhưng bi tráng trong hoàn cảnh ngục tù. Tác phẩm không chỉ ca ngợi cái đẹp mà còn thể hiện quan niệm nghệ thuật đầy nhân văn của nhà văn. Dưới đây là phần soạn bài Chữ Người Tử Tù Kết nối tri thức ngắn gọn, giúp bạn nắm bắt nhanh những nội dung chính và ý nghĩa quan trọng của tác phẩm.
Trước khi đọc
Câu hỏi trang 21 SGK Ngữ văn lớp 10, KNTT – Tập 1
Tác phẩm khắc họa cuộc đời của một người tử tù cùng tài năng viết chữ xuất chúng của ông.
Đọc văn bản
1. Tóm tắt nội dung cuộc trò chuyện giữa nhân vật quản ngục và thầy thơ lại.
Trong buổi trò chuyện, quản ngục bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với Huấn Cao, không chỉ bởi tài viết chữ đẹp mà còn bởi khí phách hiên ngang. Ông mong muốn dành sự đối đãi đặc biệt cho Huấn Cao trong những ngày cuối đời nơi nhà lao tăm tối.
2. Chú ý các chi tiết cho biết ngoại hình, suy nghĩ, lời nói, sở thích, môi trường sống của quản ngục và những câu văn khái quát được tính cách nhân vật này.
Ngoại hình: Đầu tóc đã bạc hoa râm, râu ngả màu, khuôn mặt vốn tư lự nay trở nên bình thản, kín đáo như mặt nước ao xuân lặng lẽ.
Tính cách: Là người có tấm lòng lương thiện, ngay thẳng, biết trân trọng cái tài và cái đẹp.
Sở thích: Yêu thích nghệ thuật thư pháp, mong muốn có được chữ của người tài để treo trong nhà.
Môi trường sống: Dù sống và làm việc trong môi trường ngục tù đầy rẫy điều xấu xa, tàn ác, nhưng quản ngục vẫn giữ được phẩm chất tốt đẹp, được ví như “một thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn hỗn loạn”.
3. Theo bạn, viên quản ngục sẽ đối xử với Huấn Cao như thế nào? Chi tiết nào ở phần (1) có thể khiến bạn suy đoán như vậy?
Viên quản ngục sẽ dành sự đối đãi tử tế, biệt đãi đặc biệt cho Huấn Cao.
Chi tiết:
Khi nghe tin Huấn Cao sắp bị giải về, viên quản ngục không hề tỏ ra lo sợ mà ngược lại còn bày tỏ sự kính trọng trước tài năng của ông: “Huấn Cao! Hay là người mà tỉnh Sơn ta vẫn khen cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp đó không?”. Hơn nữa, quản ngục còn sai người dọn dẹp lại buồng giam để thể hiện sự trân trọng đối với người tử tù.
4. Hình dung hoàn cảnh cuộc gặp gỡ giữa quản ngục và Huấn Cao.
Cuộc gặp gỡ diễn ra trong không gian nhà tù tối tăm, chật chội, giữa nơi giam cầm tội phạm.
5. Huấn Cao đã tiếp nhận sự “biệt đãi” của quản ngục như thế nào?
Huấn Cao nhận rượu thịt mà quản ngục dâng lên, dù chưa hiểu rõ ý tốt của quản ngục.
6. Dự đoán xem Huấn Cao có bằng lòng cho chữ viên quản ngục không?
Có. Bởi Huấn Cao có thể cảm động trước tấm lòng chân thành và niềm đam mê cái đẹp của viên quản ngục, người vẫn giữ được phẩm chất lương thiện trong môi trường ngục tù đầy rẫy điều xấu.
7. Lưu ý các chi tiết được tác giả sử dụng để dựng cảnh cho chữ: Bối cảnh: thời gian, không gian. Lời nói, cử chỉ, hành động của người xin chữ và người cho chữ.
Bối cảnh:
- Không gian: Buồng giam tăm tối, chật hẹp, ẩm thấp, đầy mùi ẩm mốc và phân chuột, phân gián.
- Thời gian: Diễn ra vào ban đêm, trong những giờ khắc cuối cùng của người tử tù trước ngày ra pháp trường.
Hành động:
- Huấn Cao, người tử tù, dù cổ mang gông, chân vướng xiềng xích, vẫn say mê vung bút, tạo nên từng nét chữ đẹp.
- Thầy thơ lại: run run nâng chậu mực, thể hiện sự kính trọng.
- Quản ngục: khúm núm, cẩn thận cất giữ những đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ, biểu hiện lòng thành kính và ngưỡng mộ trước cái đẹp.
8. Nhân vật Huấn Cao khuyên quản ngục điều gì? Quản ngục có thái độ như thế nào trước lời khuyên đó?
Lời khuyên: Huấn Cao khuyên quản ngục nên từ bỏ chốn lao tù, tìm về nơi thanh bình để giữ gìn tấm lòng yêu cái đẹp, không nên tiếp tục làm nghề cai ngục.
Thái độ: Quản ngục vô cùng xúc động, vái Huấn Cao một vái, đôi mắt rưng rưng, giọng nghẹn ngào bày tỏ sự biết ơn trước lời khuyên chân thành.
9. Nội dung câu chuyện được kể có giống với suy đoán của bạn lúc mới đọc nhan đề tác phẩm hay không?
Có, vì câu chuyện khắc họa sự đối lập giữa cái đẹp thanh cao và hiện thực tàn khốc, đồng thời tôn vinh vẻ đẹp của nhân cách và tài năng con người.
Sau khi đọc
Câu 1 trang 27 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT – Tập 1
Cuộc gặp gỡ trớ trêu giữa Huấn Cao và viên quản ngục đã tạo nên một tình huống đặc biệt, là nền tảng để nhà văn xây dựng câu chuyện “Chữ người tử tù”.
Câu 2 trang 27 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT – Tập 1
Tác giả sử dụng ngôi kể thứ ba. Cách kể này giúp câu chuyện linh hoạt hơn, cho phép người đọc hình dung toàn diện về các sự kiện và nhân vật, đặc biệt là cảm nhận rõ nét tính cách của viên quản ngục.
Câu 3 trang 27 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT – Tập 1
Thầy thơ lại gặp Huấn Cao, bộc bạch về tấm lòng của viên quản ngục dành cho ông.
Sau cuộc trò chuyện, Huấn Cao dần có thiện cảm với viên quản ngục, trân trọng tấm lòng yêu cái đẹp và quyết định viết tặng ông bức thư pháp như một món quà tri ân.
Câu 4 trang 27 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT – Tập 1
Tài hoa nghệ sĩ: Huấn Cao nổi tiếng với tài viết chữ đẹp, chữ ông viết được nhiều người ngưỡng mộ, trân trọng.
Khí phách hiên ngang: Ông là người dám đứng lên chống lại triều đình phong kiến thối nát. Ngay cả khi rơi vào cảnh tù đày, sắp bị hành quyết, Huấn Cao vẫn giữ được tư thế đĩnh đạc, không sợ hãi. Hành động “dỗ gông” thể hiện sự bất khuất, coi thường cường quyền.
Nhân cách cao đẹp: Huấn Cao không chỉ tài hoa mà còn có tâm hồn thanh cao, luôn quý trọng những con người biết yêu cái đẹp, đặc biệt là tấm lòng của viên quản ngục.
Câu 5 trang 27 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT – Tập 1
Không gian: Nếu như người xưa thường cho chữ ở thư phòng trang trọng, thì cảnh cho chữ trong tác phẩm diễn ra ở nơi nhà tù ẩm thấp, bẩn thỉu, ngập tràn mùi hôi thối.
Thời gian: Cảnh cho chữ diễn ra vào đêm khuya tĩnh mịch, là đêm cuối cùng trước khi Huấn Cao bị hành quyết.
Nhân vật: Người cho chữ là tử tù trong tình cảnh bị cùm chân, cổ đeo gông nhưng vẫn toát lên phong thái ung dung, tài hoa. Người xin chữ là viên quản ngục – đại diện cho quyền lực, nhưng lại cung kính cúi đầu nhận chữ như đón nhận báu vật.
Sự đảo lộn trật tự: Nhà tù vốn là nơi quyền lực cai trị nhưng trong hoàn cảnh này, người tù trở thành kẻ ban phát cái đẹp, răn dạy viên quản ngục.
Câu 6 trang 27 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT – Tập 1
Cái đẹp có thể sinh ra và tỏa sáng ngay trong hoàn cảnh tăm tối, nhơ bẩn nhưng không thể chung sống với cái xấu, cái ác.
Con người chỉ thực sự xứng đáng với cái đẹp khi có tấm lòng trong sáng và nhân cách cao quý.
Cái đẹp có sức mạnh cảm hóa con người, khiến con người hướng tới chân – thiện – mỹ.
Câu 7 trang 27 sgk Ngữ văn lớp 10 KNTT – Tập 1
Ngô Tử Văn và Huấn Cao đều là những nhân vật anh hùng, mang phẩm chất cao đẹp. Ngô Tử Văn đốt đền trừ hại cho dân, còn Huấn Cao khởi nghĩa vì dân chúng lầm than.
Cả hai đều có khí phách kiên cường, không bị khuất phục trước cường quyền, không vì tiền bạc hay quyền lực mà đánh mất nhân cách.
Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn Chữ người tử tù.
Một yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân là nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật. Nhân vật Huấn Cao được khắc họa với vẻ đẹp toàn diện, vừa tài hoa, vừa có khí phách, lại mang tấm lòng nhân hậu. Nghệ thuật tương phản được sử dụng tinh tế khi đặt người tử tù – một kẻ bị kết án – trong bối cảnh nhà tù tối tăm, nhưng lại tỏa sáng bởi tài năng viết chữ đẹp và nhân cách cao thượng. Cảnh cho chữ cuối tác phẩm được coi là “cảnh tượng xưa nay chưa từng có”, vừa trang trọng, thiêng liêng, vừa làm nổi bật sự chiến thắng của cái đẹp và nhân cách con người trước cái xấu, cái tàn bạo. Yếu tố nghệ thuật này góp phần làm nổi bật chủ đề tôn vinh cái đẹp và giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm.
Soạn bài Chữ người tử tù Kết nối tri thức mở ra một thế giới nghệ thuật đầy đối lập nhưng giàu ý nghĩa, nơi cái đẹp tỏa sáng ngay cả trong hoàn cảnh nghiệt ngã nhất.
