Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây thuộc sử thi Đăm Săn, kể về cuộc đối đầu kịch tính giữa tù trưởng Đăm Săn và kẻ thù Mtao Mxây. Trận chiến không chỉ thể hiện sức mạnh phi thường của người anh hùng mà còn phản ánh khát vọng đoàn kết và phát triển của cộng đồng. Hãy cùng khám phá tác phẩm qua soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây Cánh diều dưới đây.
Trả lời câu hỏi giữa bài
Câu 1 trang 19 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Nét đặc trưng của văn hóa Tây Nguyên được thể hiện rõ qua các chi tiết miêu tả kiến trúc ngôi nhà của Mtao Mxây: đầu sàn hiên được chạm khắc hình Mặt Trăng, đầu cầu thang đẽo hình chim ngói. Cầu thang rộng đến mức nhiều người có thể nối đuôi nhau đi lên mà vẫn thoải mái khiêng ché rượu lớn. Những hình ảnh này phản ánh lối sống, phong tục và thẩm mỹ của người Tây Nguyên.
Câu 2 trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Trong trận giao chiến với Đăm Săn, Mtao Mxây hiện lên với vẻ ngoài oai phong: hắn mang khiên tròn như đầu cú, thanh gươm sáng loáng như cầu vồng. Trang phục của hắn gồm khố sọc gấp nếp ngay ngắn, áo dày cài nút. Tuy nhiên, trái ngược với dáng vẻ bề ngoài dũng mãnh, hành động của Mtao Mxây lại có phần do dự, từng bước đi đều mang vẻ ngập ngừng, không quyết đoán.
Câu 3 trang 21 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Tác giả sử dụng nghệ thuật so sánh kết hợp với phóng đại để làm nổi bật sức mạnh và sự nhanh nhẹn của nhân vật. Đăm Săn múa khiên với tốc độ phi thường, vượt qua cả đồi tranh, đồi lồ ô chỉ trong nháy mắt. Hình ảnh này không chỉ khắc họa sức mạnh siêu phàm của Đăm Săn mà còn góp phần tạo nên không khí hào hùng, kịch tính cho trận chiến.
Câu 4 trang 21 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Chi tiết ông Trời giúp Đăm Săn mang nhiều ý nghĩa quan trọng:
+ Thể hiện sự ủng hộ của thần linh đối với lẽ phải, đứng về phía người anh hùng chiến đấu vì chính nghĩa.
+ Gợi lên bài học về chiến thuật: mỗi người đều có điểm yếu, và để chiến thắng, cần biết che giấu điểm yếu của mình đồng thời khai thác điểm yếu của đối thủ.
+ Đề cao tinh thần đoàn kết, sự giúp đỡ lẫn nhau trong những thời điểm quan trọng.
Câu 5 trang 22 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Qua những lời đối đáp đầy khí thế với câu nói nhấn mạnh “không đi sao được”, dân làng đã thể hiện sự đồng lòng và quyết tâm theo Đăm Săn. Họ ngưỡng mộ và khâm phục vị tù trưởng không chỉ vì tài năng chiến đấu mà còn bởi phẩm chất lãnh đạo kiệt xuất. Điều này cho thấy Đăm Săn đã chinh phục được lòng tin và tình cảm sâu sắc của cộng đồng.
Câu 6 trang 24 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Chiến thắng của Đăm Săn mang đến niềm vui lớn cho cả cộng đồng, tạo nên bầu không khí tưng bừng, náo nhiệt. Tiếng cồng chiêng vang vọng khắp buôn làng, hòa cùng âm thanh rộn rã của những nhạc cụ truyền thống như cồng hlong, chum chọe. Lễ vật được dâng cúng thần linh và tổ tiên để cầu mong sức khỏe, sự bình an và thịnh vượng. Dân làng tổ chức một buổi lễ linh đình: khách khứa từ khắp nơi kéo về chật kín, ai cũng được tiếp đãi nồng hậu. Những xâu thịt trâu, bò treo đầy nhà, chậu đồng, thau bạc chất đống, tất cả cùng nhau ăn uống, ca hát và nhảy múa trong niềm hân hoan rộn rã.
Câu 7 trang 24 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Đăm Săn hiện lên với những đặc điểm vượt trội, thể hiện qua hình ảnh: chàng nằm trên võng, mái tóc dài xõa xuống tận sàn, phía dưới được đỡ bởi một chiếc nong hoa. Chàng có thể uống rượu mãi mà không say, ăn bao nhiêu cũng không thấy no. Sự phóng đại trong sử thi càng tôn lên sức mạnh phi thường của chàng: danh tiếng vang xa đến tận thần núi phía Đông, thần núi phía Tây.
Sau chiến thắng, Đăm Săn trở thành biểu tượng cho lòng dũng cảm, khí phách kiên cường của người anh hùng: “Đăm Săn quả thực là một tù trưởng kiệt xuất, không bao giờ biết lùi bước.” Hình ảnh chàng với tấm chăn choàng trên vai, vòng bạc đeo tay, gươm chạm trổ tinh xảo càng làm nổi bật vẻ uy nghi, oai phong. Đây là nét đẹp tiêu biểu của hình tượng anh hùng trong sử thi, chỉ có ngôn ngữ hoành tráng của thể loại này mới có thể khắc họa nên một nhân vật lớn lao và huyền thoại đến thế.
Câu 8 trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Đăm Săn được xây dựng bằng bút pháp phóng đại kết hợp với nghệ thuật lặp trùng điệp trong sử thi, giúp nhân vật hiện lên với tầm vóc phi thường. Ngôn ngữ miêu tả giàu hình ảnh, mang sắc thái trang trọng, hùng tráng, tạo nên sự hấp dẫn và uy nghi cho hình tượng người anh hùng. Biện pháp nghệ thuật này không chỉ làm nổi bật sức mạnh, khí phách của Đăm Săn mà còn khắc sâu ấn tượng về một vị tù trưởng tài ba, có sức ảnh hưởng lớn trong cộng đồng.
Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Những sự kiện chính trong truyện:
+ Cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây.
+ Đăm Săn giành chiến thắng, thu phục dân làng của Mtao Mxây.
+ Dân làng tổ chức lễ ăn mừng chiến công của Đăm Săn.
Lời của người kể chuyện:
+ Xuất hiện trong các đoạn văn tường thuật, miêu tả bối cảnh, diễn biến trận chiến và những sự kiện quan trọng.
Lời của nhân vật:
+ Lời của Đăm Săn: thể hiện khí phách anh hùng, sự quyết đoán trong chiến đấu và khả năng thuyết phục dân làng.
+ Lời của Mtao Mxây: bộc lộ sự kiêu ngạo ban đầu nhưng sau đó dần yếu thế và thất bại.
+ Lời của dân làng: thể hiện sự ngưỡng mộ, trung thành và quyết tâm đi theo Đăm Săn.
+ Lời của ông Trời: đóng vai trò hỗ trợ, thể hiện sự ủng hộ đối với chính nghĩa và người anh hùng.
Câu 2 trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Sự đối lập giữa Đăm Săn và Mtao Mxây được thể hiện rõ qua nhiều chi tiết trong đoạn trích. Đăm Săn mang một thái độ quyết liệt, tự tin ngay từ đầu trận đấu. Trong khi đó, Mtao Mxây ban đầu tự đắc nhưng dần dần chuyển sang sợ hãi và do dự.
Về hành động, Đăm Săn không hề nao núng, thậm chí còn mỉa mai đối thủ. Những động tác của chàng dũng mãnh, nhanh nhẹn, “xốc tới vượt đồi tranh, đồi lồ ô” thể hiện sức mạnh vượt trội. Ngược lại, Mtao Mxây múa khiên một cách kệch cỡm, “điệu lạch xạch như quả mướp khô”, và những bước chạy của hắn lúng túng, vụng về. Hắn chỉ chém trúng cột trâu nhưng lại huênh hoang khoác lác về tài năng của mình.
Qua những chi tiết trên, có thể thấy Đăm Săn là người bình tĩnh, tự tin, sở hữu sức mạnh và tài năng phi thường. Trái lại, Mtao Mxây là kẻ kém cỏi, nhưng lại huênh hoang, khoác lác và ngạo mạn.
Trong hiệp đấu thứ hai, sức mạnh của Đăm Săn càng được thể hiện rõ hơn. Nhờ miếng trầu của vợ, chàng múa khiên mạnh mẽ đến nỗi “gió như bão, gió như lốc”, khiến núi đồi rung chuyển. Chi tiết miếng trầu tượng trưng cho sức mạnh cộng đồng, khẳng định sức mạnh của Đăm Săn không chỉ đến từ cá nhân mà còn được cộng đồng hỗ trợ.
Ở hiệp ba, Đăm Săn tiếp tục múa dũng mãnh đuổi theo Mtao Mxây. Tuy nhiên, áo giáp của Mtao Mxây quá dày khiến Đăm Săn không thể hạ gục hắn, chàng phải nhờ đến sự giúp đỡ của thần linh. Đến hiệp bốn, được thần linh trợ giúp, Đăm Săn đã tiêu diệt được kẻ thù.
Câu 3 trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Văn bản Chiến thắng Mtao Mxây sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật đặc trưng của sử thi, trong đó so sánh và phóng đại đóng vai trò quan trọng, góp phần tạo nên sắc thái hùng tráng và ấn tượng mạnh mẽ.
Phép so sánh được sử dụng nhằm làm nổi bật hình ảnh nhân vật. Ví dụ: Mtao Mxây được miêu tả với khiên tròn “như đầu cú”, gươm “óng ánh như cái cầu vồng”, trông “dữ tợn như một vị thần”. Điều này thể hiện sự oai phong bề ngoài của Mtao Mxây nhưng đồng thời cũng ngầm so sánh với hình ảnh Đăm Săn, giúp làm nổi bật sự chênh lệch giữa hai đối thủ.
Phép phóng đại góp phần nhấn mạnh sức mạnh phi thường của Đăm Săn. Khi chàng múa khiên, “gió như bão”, “gió như lốc”, hay chỉ một lần xốc tới đã “vượt một đồi tranh, một đồi lồ ô”. Đặc biệt, hình ảnh “quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung” càng làm tôn lên khí thế anh hùng, sức mạnh siêu phàm của Đăm Săn – một người anh hùng mang tầm vóc vũ trụ.
Không chỉ trong lời miêu tả, ngay cả lời thoại của nhân vật cũng chứa nhiều biện pháp so sánh và phóng đại. Mtao Mxây tự nhận mình “như gà làng mới mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm”, thể hiện sự yếu thế, còn Đăm Săn lại khẳng định bản thân với những lời lẽ mang tính biểu tượng: “Lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không còn ai bì kịp”.
Nhờ những biện pháp nghệ thuật này, sử thi Chiến thắng Mtao Mxây trở nên sống động, hoành tráng. Chúng không chỉ giúp khắc họa hình ảnh người anh hùng với sức mạnh phi thường mà còn thể hiện tinh thần ngưỡng mộ, tôn vinh người lãnh đạo trong cộng đồng Tây Nguyên.
Câu 4 trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Một trong những đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện rõ nét trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây chính là hình tượng nhân vật anh hùng – nhân vật trung tâm của tác phẩm.
Trong sử thi, nhân vật anh hùng không chỉ là cá nhân xuất chúng mà còn mang trong mình ý chí, sức mạnh và khát vọng của cả cộng đồng. Đăm Săn chính là hình mẫu tiêu biểu của người anh hùng sử thi. Chàng không chỉ có sức mạnh phi thường, lòng dũng cảm trong chiến đấu mà còn mang trọng trách bảo vệ dân làng, mở rộng lãnh thổ và đem lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho cộng đồng.
Đặc biệt, nhân vật anh hùng sử thi luôn được lý tưởng hóa cả về phẩm chất lẫn ngoại hình. Đăm Săn hiện lên với vóc dáng cường tráng, oai phong, sức mạnh ngang tầm vũ trụ. Hành động của chàng như “vượt đồi tranh, vượt đồi lồ ô”, “múa khiên làm gió như bão, gió như lốc”, thể hiện sự phi thường vượt xa con người bình thường.
Bên cạnh đó, cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây không chỉ đơn thuần là cuộc đấu tay đôi giữa hai cá nhân mà còn mang ý nghĩa sâu sắc hơn: đó là cuộc chiến bảo vệ cộng đồng, đề cao sức mạnh đoàn kết. Đăm Săn chiến thắng không chỉ vì bản lĩnh cá nhân mà còn nhờ vào sự ủng hộ của dân làng và thần linh, thể hiện tư tưởng sử thi đề cao tinh thần cộng đồng.
Như vậy, đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây đã thể hiện rõ đặc trưng của thể loại sử thi qua hình tượng người anh hùng lý tưởng – một cá nhân phi thường nhưng cũng là đại diện cho sức mạnh và ý chí của cả cộng đồng.
Câu 5 trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây không đơn thuần là cuộc đấu tranh cá nhân mà mang ý nghĩa sâu xa hơn: đó là cuộc chiến để thống nhất và củng cố sức mạnh cộng đồng. Đây không phải là cuộc chiến nhằm cướp bóc hay tàn sát, mà là cuộc chiến chính nghĩa, hướng đến sự phồn thịnh của cả buôn làng.
Khi Mtao Mxây bị Đăm Săn đánh bại, dân làng của hắn không hề chống đối mà tự nguyện đi theo vị anh hùng chiến thắng. Ba lần Đăm Săn hỏi họ có muốn đi theo mình không, họ đều đồng thanh khẳng định “Không đi sao được!”—con số ba trong văn học dân gian mang ý nghĩa tượng trưng, thể hiện sự quyết tâm tuyệt đối của họ. Hành động này cho thấy khát vọng của người dân Ê-đê: họ mong muốn có một vị tù trưởng mạnh mẽ, tài giỏi để lãnh đạo cộng đồng ngày càng phát triển và thịnh vượng.
Niềm vui chiến thắng không chỉ dừng lại ở đó mà còn lan tỏa khắp buôn làng: “Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng giàu có trông sao mà vui thế!” Không khí lễ hội tưng bừng, tất cả đều háo hức chờ đón tù trưởng trở về, sửa soạn để mừng buôn làng ngày một lớn mạnh. Tôi tớ náo nức xin phép Đăm Săn đánh chiêng mừng chiến thắng, thể hiện sự tôn kính và ngưỡng mộ với người lãnh đạo của mình.
Qua đó, ta thấy rõ rằng chiến thắng của Đăm Săn không chỉ mang lại vinh quang cho cá nhân chàng mà còn là niềm vui chung của cả cộng đồng. Họ xem chiến thắng ấy là dấu mốc quan trọng, mở ra một thời kỳ hưng thịnh hơn, nơi bộ tộc ngày càng giàu mạnh và đoàn kết. Điều này phản ánh rõ tinh thần sử thi: đề cao người anh hùng không chỉ vì tài năng cá nhân mà quan trọng hơn, vì sự cống hiến của họ cho tập thể.
Câu 6 trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Đoạn trích thể hiện sự tôn vinh sức mạnh, lòng dũng cảm và tinh thần trách nhiệm của người anh hùng Đăm Săn một vị tù trưởng không chỉ tài giỏi trong chiến trận mà còn luôn đặt hạnh phúc gia đình và sự thịnh vượng của cộng đồng lên hàng đầu. Hình ảnh Đăm Săn đại diện cho lý tưởng anh hùng trong sử thi, mang trong mình phẩm chất cao đẹp, quyết tâm chiến đấu để bảo vệ danh dự, mang lại cuộc sống ấm no cho dân làng.
Ý nghĩa của đoạn trích vẫn còn giá trị trong xã hội ngày nay. Dù bối cảnh đã thay đổi, tinh thần kiên cường, trách nhiệm vì tập thể và khát vọng vươn lên vẫn luôn là những phẩm chất đáng quý. Hình tượng người anh hùng sử thi gợi nhắc con người hiện đại về tinh thần đoàn kết, ý chí vượt khó và trách nhiệm với cộng đồng những giá trị cốt lõi luôn cần thiết trong mọi thời đại.
Câu 7 trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 tập 1
Trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây diễn ra đầy kịch tính, thể hiện khí phách anh hùng của Đăm Săn. Mtao Mxây, kẻ kiêu ngạo và hèn nhát, dù khoác trên mình áo giáp sáng chói nhưng lại run rẩy trước sự dũng mãnh của Đăm Săn. Bằng sức mạnh phi thường, Đăm Săn vung chùy tấn công dữ dội, từng nhát đánh vang lên như sấm rền. Cuối cùng, Mtao Mxây thất bại, gục ngã dưới tay Đăm Săn. Chiến thắng vang dội của Đăm Săn không chỉ thể hiện sức mạnh cá nhân mà còn khẳng định vị thế của một tù trưởng anh hùng, đem lại vinh quang cho dân làng.
Chiến thắng Mtao Mxây khắc họa hình tượng người anh hùng sử thi Đăm Săn với sức mạnh phi thường và lòng dũng cảm. Qua đó, tác phẩm thể hiện khát vọng chinh phục, bảo vệ buôn làng và tinh thần đoàn kết của cộng đồng. Để hiểu rõ hơn về nội dung và ý nghĩa của đoạn trích, hãy cùng soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây Cánh diều.
